Νέο γεωπολιτικό τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο

Άρθρο του Σταύρου Λυγερού 

 Oι γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή αλλάζουν, και μάλιστα με τον τρόπο που προκαλούν αλλαγές οι επαναστάσεις και οι πόλεμοι. Αυτές τις ημέρες, η προσοχή έχει επικεντρωθεί στη Λιβύη. Σ’ αυτό το μέτωπο δεν κρίνεται μόνο η τύχη του καθεστώτος Καντάφι. Κρίνεται και η συνολική δυναμική της αραβικής εξέγερσης. Κι από την τροπή που θα πάρει η αραβική εξέγερση θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο ο πολιτικός χάρτης της ευρύτερης περιοχής, αλλά και ο έλεγχος των μεγαλύτερων κοιτασμάτων πετρελαίου.

Εάν πέσει το καθεστώς Καντάφι, η πυρκαγιά αναπόφευκτα θα γενικευθεί και, βεβαίως, δεν θα αφήσει αλώβητη τη Σαουδική Αραβία, μ’ ό,τι αυτό σημαίνει για τη ροή και την τιμή του πετρελαίου. Ήδη, η τιμή του βαρελιού έχει πάρει την ανηφόρα, απειλώντας να προκαλέσει δύσπνοια στην παγκόσμια οικονομία, η οποία δεν έχει ακόμα συνέλθει από την κρίση.

Εάν για την Ουάσιγκτον η αποσταθεροποίηση των αραβικών καθεστώτων εγείρει θετικές κι αρνητικές γεωπολιτικές και γεωοικονομικές προκλήσεις, για το Ισραήλ εγείρει προκλήσεις εθνικής ασφαλείας, ειδικά μετά τη ρήξη των σχέσεών του με την Τουρκία. Το καθεστώς Μουμπάρακ είχε βολέψει τους Ισραηλινούς. Είχαν κλείσει το μέτωπο με τον ισχυρότερο γείτονά τους και με τη βοήθειά του είχαν σφραγίσει τη Λωρίδα της Γάζας, εγκλωβίζοντας τους Παλαιστίνιους. Το νέο αιγυπτιακό καθεστώς είναι υποχρεωμένο να λαμβάνει υπόψη του την κοινή γνώμη, γεγονός που σημαίνει ότι ο αποκλεισμός των Παλαιστι νίων τουλάχιστον θα χαλαρώσει.

Ο κρισιμότερος παράγοντας ασφαλείας για το εβραϊκό κράτος είναι ο ομφάλιος λώρος που το συνδέει με τη Δύση. Η ρήξη με τη νεοοθωμανική Τουρκία στέρησε τους Ισραηλινούς από ένα σύμμαχο που τους εξασφάλιζε πολύτιμο στρατηγικό βάθος και ασφαλή δρόμο προς την Ευρώπη. Η προσέγγιση της Άγκυρας με τη Συρία και κυρίως με το Ιράν ενίσχυσε τις ανησυχίες του Τελ Αβίβ. Η αραβική εξέγερση υπενθύμισε στους Ισραηλινούς την εγγενή αστάθεια των διευθετήσεών τους με μουσουλμανικές χώρες. Τους υπενθύμισε ότι σ’ αυτή την περιοχή το γεωπολιτικό παιχνίδι επηρεάζεται καθοριστικά από το θρησκευτικό - πολιτισμικό κριτήριο.

Το εβραϊκό κράτος υποχρεώνεται από τις εξελίξεις να εκτιμήσει την αξία που έχει η ελεύθερη Κύπρος και η Ελλάδα ως ευσταθής δρόμος προς τη Δύση. Αυτός είναι ο λόγος που οι Ισραηλινοί στράφηκαν προς τον ελληνικό παράγοντα. Η κυπροϊσραηλινή συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ αντανακλά αυτή τη στροφή και αποτελεί ένα πρόσθετο βήμα στην πορεία αναδιάταξης των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Το Τελ Αβίβ προτείνει την κατασκευή στην Κύπρο σταθμού υγροποίησης και μεταφόρτωσης του υπό εξόρυξη ισραηλινού φυσικού αερίου και, προοπτικά, την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού για τη μεταφορά του ισραηλινού και του κυπριακού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας.

Ας σημειωθεί ότι οι Τούρκοι έχουν προσπαθήσει, με την αποστολή πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών, να εμποδίσουν τις έρευνες νοτίως της Κύπρου και εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Υπό την τουρκική στρα τιωτική πίεση, μάλιστα, ορισμένες εταιρείες υπαναχώρησαν, αλλά οι έρευνες δεν σταμάτησαν. Η Λευκωσία κατήγγειλε αυτή την πρακτική και μπλόκαρε το κεφάλαιο για την ενέργεια στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις Τουρκίας - ΕΕ. Το σημαντικό είναι ότι η έμμεση παρέμβαση του Ισραήλ ακυρώνει τα τουρκικά σχέδια. Ας σημειωθεί ότι τα δικαιώματα εκμετάλλευσης στο κυπριακό θαλάσσιο «οικόπεδο 12» έχουν παραχωρηθεί στην αμερικανική εταιρεία Noble Energy, η οποία πραγματοποιεί τις γεωτρήσεις, και στην ισραηλινή ΑΟΖ, και αγνοεί τις τουρκικές απειλές.

Οι ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου αλλάζει τον τρόπο που η Ουάσιγκτον και η ΕΕ βλέπουν την περιοχή. Οι Αμερικανοί εδώ και χρόνια μιλούν για ενεργεια κή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και επιχειρούν να δημιουργήσουν εναλλακτικούς τρόπους τροφοδοσίας – κυρίως από το Αζερμπαϊτζάν. Εάν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις, η ΕΕ θα έχει ενεργειακές πηγές στην αυλή της. Αυτός είναι ο λόγος που η Μέρκελ επισκέφθηκε τη Λευκωσία και μίλησε με διαφορετικό τρόπο για το Κυπριακό. Για τον ίδιο λόγο θα την επισκεφθεί και ο Σαρκοζί. Το τοπίο δεν αλλάζει μόνο για την Κύπρο. Αλλάζει και για την Ελλάδα. Για πρώτη, ίσως, φορά, τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά συμφέροντα συγκλίνουν με τα ελληνικά και, ως εκ τούτου, υπάρχει ευνοϊκό έδαφος για την ελληνική διπλωματία.