«Αναπόφευκτη η αναδιαπραγμάτευση του χρέους»
«Έχετε ακόμη χρόνο, αλλάξτε πολιτική» είναι το μήνυμα που απευθύνει στον πρωθυπουργό ο μέχρι πριν από τρεις μήνες βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και σήμερα ανεξάρτητος Βαγγέλης Παπαχρήστος. Στη συνέντευξη που ακολουθεί –μία από τις ελάχιστες που έχει παραχωρήσει– ο συνομιλητής μας αναλύει τα οικονομικο-πολιτικά αδιέξοδα σε Ελλάδα και Ευρώπη.Σύνοδος κορυφής Eurogroup: Ελληνικός θρίαμβος ή παράταση λιτότητας;
Θριάμβους είχαμε μόνο στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. H E.E. έκανε αυτό που είχα επισημάνει, κλότσησε το τενεκεδάκι και το...
πήγε παρακάτω. Τσαλαβούτηξε στο πρόβλημα χωρίς να δώσει ουσιαστική λύση. Έδωσε μια μικρή ελάφρυνση στους επαχθείς όρους του αρχικού δανεισμού στην Ελλάδα και άφησε ανοιχτή την πόρτα για άμεσο δανεισμό, προβλέποντας ουσιαστικά ότι η χώρα δεν θα μπορέσει να βγει στις αγορές, αφού το βασικό πρόβλημα του αρχικού χρέους δεν το άγγιξε. Όταν ελαφραίνεις το δανεισμό που έγινε για την εξυπηρέτηση του αρχικού χρέους, χωρίς να λύνεις το πρόβλημα, το κόστος είναι μεγαλύτερο και στην πορεία θα χάσεις όσα διαπραγματευτικά εργαλεία έχεις στη διάθεσή σου, με πρώτο και κύριο την ψήφο σου στην αλλαγή της συνθήκης, αφού απαιτείται ομοφωνία.
Τα ερώτημα, πάντως, παραμένει: μετά και την επιμήκυνση και τη μείωση των επιτοκίων, οι αριθμοί του μνημονίου βγαίνουν, κ. Παπαχρήστο;
Δεν παραμένει μόνο το ερώτημα, δυστυχώς παραμένει το πρόβλημα. Και το πρόβλημα είναι ότι το αυτό το υπέρογκο χρέος, που το μεγαλύτερο μέρος του είναι εξωτερικό χρέος, δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί μακροχρόνια χωρίς πρωτογενή πλεονάσματα πολύ παραπάνω από 6% του ΑΕΠ, ενώ η ακολουθούμενη πολιτική στραγγαλίζει την ανάπτυξη και συνθλίβει τον πολίτη. Η πλειοψηφία των μελετών εκτιμά ότι η Ελλάδα δεν θα έχει απλώς πρόβλημα ρευστότητας, αλλά πρόβλημα αδυναμίας εξυπηρέτησης μετά το 2013 και ότι θα οδηγηθεί αναγκαστικά σε επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Μόνο που, όταν αυτό γίνει, η Ελλάδα θα έχει χάσει τα διαπραγματευτικά της εργαλεία και το πιο πιθανό είναι να γίνει προς όφελος των πιστωτών.
Εσωτερική υποτίμηση - ύφεση - δυσθεώρητο χρέος. Η συνταγή είναι εφικτή;
Η συνταγή δεν είναι εφικτή, είναι δηλητηριώδης. Το βάρος σε μια οικονομία δεν εξαρτάται μόνο από το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ, αλλά τη δυναμική του την καθορίζει κυρίως η διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο και το ρυθμό μεγέθυνσης, που οι οικονομολόγοι αποκαλούν παραστατικά «αποτέλεσμα της χιονοστιβάδας». Όταν μας λένε ότι, ταυτόχρονα με την πολιτική δημοσιονομικού περιορισμού, πρέπει να ακολουθήσουμε, σε συνθήκες ύφεσης, πολιτική εσωτερικής υποτίμησης, που σημαίνει μείωση μισθών και εγχώριας ζήτησης, αυτό οδηγεί σε μείωση των ρυθμών μεγέθυνσης. Όταν έχεις μια χώρα που είναι υπερχρεωμένη και ταυτόχρονα η ανάπτυξή της αργοσέρνεται, οι αγορές, για να τη δανείσουν, θα ζητήσουν υψηλά επιτόκια, δυναμώνοντας τα αποτελέσματα της «χιονοστιβάδας». Τότε τα πρωτογενή πλεονάσματα που απαιτούνται για να σταθεροποιήσουν και να μειώσουν το χρέος γίνονται απαγορευτικά. Να αναφέρω ότι μεταπολεμικά στην Ευρώπη το μεγαλύτερο ποσοστό πρωτογενούς πλεονάσματος που επιτεύχθηκε σε μακροχρόνια βάση ήταν 6% στην πετρελαιοπαραγωγό Νορβηγία. Καταλαβαίνετε ότι αυτή η λογική είναι αδιέξοδη και βαθαίνει, αντί να λύνει, το πρόβλημα.
Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση επενδύει πολλά στην αξιοποίηση της δημόσιας γης. Τι μπορεί να περιμένει κανείς, στην κατάσταση που είναι σήμερα το χρηματιστήριο;
Άλλο αξιοποίηση και άλλο εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, όχι μόνο δημόσιας γης, σε συνθήκες που οι αξίες είναι υποτιμημένες. Φοβάμαι ότι δεν θα έχουν σημαντική επίδραση στην απομείωση του χρέους και μπορεί να εντείνουν, στις σημερινές συνθήκες της κρίσης, την υποτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων όχι μόνο του Δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα και των νοικοκυριών. Αξιοποίηση ουσιαστικά δεν γίνεται εκ των ενόντων, χωρίς σχέδιο.
Να δούμε και το ευρύτερο ευρωπαϊκό ζήτημα. Η Ισπανία και η Ιρλανδία ήταν πρωταθλήτριες στη δημοσιονομική πειθαρχία και όμως σήμερα αντιμετωπίζουν κρίση επιβίωσης. Γιατί συμβαίνει αυτό κατά την άποψή σας;
Πράγματι, με την κρίση στην Ελλάδα, η κρίση στην Ευρωζώνη επιχειρείται να ταυτιστεί με την κρίση χρέους των περιφερειακών χωρών της και αυτό να αποδοθεί στη δημοσιονομική απειθαρχία των κυβερνήσεων των χωρών αυτών, τις οποίες, ως γνωστόν, αποκαλούν υποτιμητικά PIGS (γουρούνια). Όμως τα στοιχεία διαψεύδουν αυτή την άποψη, γιατί, όπως σωστά αναφέρατε, η Ισπανία και η Ιρλανδία ήταν οι πιο πειθαρχημένες δημοσιονομικά χώρες. Αντίθετα, οι πρώτες χώρες που παραβίασαν το Σύμφωνο Σταθερότητας ήταν οι χώρες του κέντρου, η Γερμανία και η Γαλλία. Η διόγκωση του δημόσιου χρέους στις χώρες αυτές προήλθε από την απορρόφηση τμήματος του ιδιωτικού χρέους, που διογκώθηκε εκεί, και την προσπάθεια στήριξης της οικονομίας.
Δίδυμη κρίση
Η κρίση της Ευρωζώνης δεν είναι μόνο κρίση χρέους στις χώρες της περιφέρειας, αλλά και κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που εξαπλώνεται και στις χώρες του κέντρου. Να το πούμε απλά: εάν οι υπερδανεισμένες χώρες της περιφέρειας έχουν πρόβλημα, έχουν κι αυτοί που τις δάνεισαν, δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα των χωρών του κέντρου. Στη βάση αυτής της δίδυμης κρίσης βρίσκονται οι διευρυνόμενες και παγιωμένες εσωτερικές ανισορροπίες της Ευρωζώνης, που τη διχοτομούν στις χώρες του κέντρου, όπου είχαμε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, χαμηλό πληθωρισμό, μεγάλα εξωτερικά πλεονάσματα και εξαγωγή κεφαλαίων και δανείων, και στις χώρες της περιφέρειας, που παρουσίαζαν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλό πληθωρισμό, μεγάλα εξωτερικά ελλείματα και διογκωμένο δανεισμό, ιδιωτικό και δημόσιο. Αυτό, με τη σειρά του, ανάγεται στη στρεβλή αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, που μετέδιδε στην περιφέρεια, με αντίστροφο τρόπο, τις περιοριστικές μακροοικονομικές επιλογές των χωρών του κέντρου.
Συμμερίζεστε την άποψη ότι το ευρωπαϊκό πρόβλημα εμφανίστηκε από τη μέρα που... γεννήθηκε το ευρώ λόγω σύγκλισης των επιτοκίων;
Ναι, με την εφαρμογή του ευρώ και τη σύγκλιση των ονομαστικών επιτοκίων (φτάσαμε να δανειζόμαστε περίπου όσο και οι Γερμανοί) είχαμε απόκλιση των πραγματικών επιτοκίων, αφού διατηρήθηκαν διαφορές στον πληθωρισμό ανάμεσα στις χώρες του κέντρου και αυτές της περιφέρειας. Ο φθηνός και εύκολος δανεισμός από τις χώρες του κέντρου στις χώρες της περιφέρειας τόνωνε την εγχώρια ζήτηση, που διευκόλυνε τις εισαγωγές και τους προστατευμένους τομείς της οικονομίας και συγχρόνως κρατούσε ψηλά τον πληθωρισμό και τους μισθούς. Αυτό οδήγησε ύστερα από μερικά χρόνια στην υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας του εξαγωγικού τομέα και στη διεύρυνση της εξαγωγής εισοδημάτων με τη μορφή τόκων και μερισμάτων, διευρύνοντας υπέρογκα τα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών. Από την άλλη, η πολιτική περιορισμού των μισθών και τα υψηλά πραγματικά επιτόκια συγκρατούσαν την εγχώρια ζήτηση στο κέντρο, ιδιαίτερα στη Γερμανία, και διατηρούσαν ασυνήθιστα χαμηλά πληθωρισμό, σε συνδυασμό με αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Με επιθετική εξαγωγική πολιτική, όμως, στηριγμένη ουσιαστικά στο δανεισμό της περιφέρειας, που τόνωνε τη ζήτηση για τις εξαγωγές της. Η κρίση έδειξε ότι υπάρχει όριο στην ανακύκλωση των πλεονασμάτων τους χωρίς ρίσκο. Η έκθεση του τραπεζικού συστήματος στις χώρες της περιφέρειας, όχι μόνο στο δημόσιο αλλά και στο ιδιωτικό τους χρέος, είναι πηγή αστάθειας για τις χώρες του κέντρου. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για πιο συμμετρική ανάπτυξη της Ευρωζώνης και μη συνέχιση της ίδιας, ασύμμετρης πολιτικής.
«Γερμανοποίηση» της Ευρώπης
Οδεύουμε τελικά σε μια Ευρώπη όπου ελάχιστη σημασία θα έχουν τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια και οι λαοί;
Δυστυχώς, παρ’ ότι είναι ακραία η διατύπωση της ερώτησης, προκύπτει σοβαρό «πρόβλημα δημοκρατίας» στην Ευρωζώνη. Εάν τελικά γίνει δεκτή η σκλήρυνση της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και του Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας, που μετονομάζεται σε Σύμφωνο για το Ευρώ, για να γίνει αποδεκτό από τους Ευρωπαίους, τότε θα έχουμε ακόμη ένα τεράστιο βήμα για τη «συνθηκοποίηση» συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, που θα μπορούν να αλλάξουν μόνο με ομοφωνία. Αν οι Ευρωπαίοι υποχώρησαν και αποδέχτηκαν το γερμανικό μοντέλο για την Κεντρική Τράπεζα, με την προσδοκία του «εξευρωπαϊσμού» της ενιαίας Γερμανίας, τώρα, με την αποδοχή των νέων βημάτων, προχωράμε στη «γερμανοποίηση» της Ευρώπης. Ο Γερμανοί θα αποφασίζουν –και θα είναι δικαίωμά τους– για τις εσωτερικές τους πολιτικές και οι Ευρωπαίοι θα ακολουθούν αναγκαστικά, για να παραμείνουν μέσα στον «στενό κορσέ» των συμφώνων και να μην έχουν κυρώσεις.
Αν συναντούσατε τον κ. Παπανδρέου, τι θα του λέγατε για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησής του;
Αλλάξτε πορεία! Έχετε ακόμη χρόνο.
«Έχετε ακόμη χρόνο, αλλάξτε πολιτική» είναι το μήνυμα που απευθύνει στον πρωθυπουργό ο μέχρι πριν από τρεις μήνες βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και σήμερα ανεξάρτητος Βαγγέλης Παπαχρήστος. Στη συνέντευξη που ακολουθεί –μία από τις ελάχιστες που έχει παραχωρήσει– ο συνομιλητής μας αναλύει τα οικονομικο-πολιτικά αδιέξοδα σε Ελλάδα και Ευρώπη.Σύνοδος κορυφής Eurogroup: Ελληνικός θρίαμβος ή παράταση λιτότητας;
Θριάμβους είχαμε μόνο στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. H E.E. έκανε αυτό που είχα επισημάνει, κλότσησε το τενεκεδάκι και το...
πήγε παρακάτω. Τσαλαβούτηξε στο πρόβλημα χωρίς να δώσει ουσιαστική λύση. Έδωσε μια μικρή ελάφρυνση στους επαχθείς όρους του αρχικού δανεισμού στην Ελλάδα και άφησε ανοιχτή την πόρτα για άμεσο δανεισμό, προβλέποντας ουσιαστικά ότι η χώρα δεν θα μπορέσει να βγει στις αγορές, αφού το βασικό πρόβλημα του αρχικού χρέους δεν το άγγιξε. Όταν ελαφραίνεις το δανεισμό που έγινε για την εξυπηρέτηση του αρχικού χρέους, χωρίς να λύνεις το πρόβλημα, το κόστος είναι μεγαλύτερο και στην πορεία θα χάσεις όσα διαπραγματευτικά εργαλεία έχεις στη διάθεσή σου, με πρώτο και κύριο την ψήφο σου στην αλλαγή της συνθήκης, αφού απαιτείται ομοφωνία.
Τα ερώτημα, πάντως, παραμένει: μετά και την επιμήκυνση και τη μείωση των επιτοκίων, οι αριθμοί του μνημονίου βγαίνουν, κ. Παπαχρήστο;
Δεν παραμένει μόνο το ερώτημα, δυστυχώς παραμένει το πρόβλημα. Και το πρόβλημα είναι ότι το αυτό το υπέρογκο χρέος, που το μεγαλύτερο μέρος του είναι εξωτερικό χρέος, δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί μακροχρόνια χωρίς πρωτογενή πλεονάσματα πολύ παραπάνω από 6% του ΑΕΠ, ενώ η ακολουθούμενη πολιτική στραγγαλίζει την ανάπτυξη και συνθλίβει τον πολίτη. Η πλειοψηφία των μελετών εκτιμά ότι η Ελλάδα δεν θα έχει απλώς πρόβλημα ρευστότητας, αλλά πρόβλημα αδυναμίας εξυπηρέτησης μετά το 2013 και ότι θα οδηγηθεί αναγκαστικά σε επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Μόνο που, όταν αυτό γίνει, η Ελλάδα θα έχει χάσει τα διαπραγματευτικά της εργαλεία και το πιο πιθανό είναι να γίνει προς όφελος των πιστωτών.
Εσωτερική υποτίμηση - ύφεση - δυσθεώρητο χρέος. Η συνταγή είναι εφικτή;
Η συνταγή δεν είναι εφικτή, είναι δηλητηριώδης. Το βάρος σε μια οικονομία δεν εξαρτάται μόνο από το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ, αλλά τη δυναμική του την καθορίζει κυρίως η διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο και το ρυθμό μεγέθυνσης, που οι οικονομολόγοι αποκαλούν παραστατικά «αποτέλεσμα της χιονοστιβάδας». Όταν μας λένε ότι, ταυτόχρονα με την πολιτική δημοσιονομικού περιορισμού, πρέπει να ακολουθήσουμε, σε συνθήκες ύφεσης, πολιτική εσωτερικής υποτίμησης, που σημαίνει μείωση μισθών και εγχώριας ζήτησης, αυτό οδηγεί σε μείωση των ρυθμών μεγέθυνσης. Όταν έχεις μια χώρα που είναι υπερχρεωμένη και ταυτόχρονα η ανάπτυξή της αργοσέρνεται, οι αγορές, για να τη δανείσουν, θα ζητήσουν υψηλά επιτόκια, δυναμώνοντας τα αποτελέσματα της «χιονοστιβάδας». Τότε τα πρωτογενή πλεονάσματα που απαιτούνται για να σταθεροποιήσουν και να μειώσουν το χρέος γίνονται απαγορευτικά. Να αναφέρω ότι μεταπολεμικά στην Ευρώπη το μεγαλύτερο ποσοστό πρωτογενούς πλεονάσματος που επιτεύχθηκε σε μακροχρόνια βάση ήταν 6% στην πετρελαιοπαραγωγό Νορβηγία. Καταλαβαίνετε ότι αυτή η λογική είναι αδιέξοδη και βαθαίνει, αντί να λύνει, το πρόβλημα.
Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση επενδύει πολλά στην αξιοποίηση της δημόσιας γης. Τι μπορεί να περιμένει κανείς, στην κατάσταση που είναι σήμερα το χρηματιστήριο;
Άλλο αξιοποίηση και άλλο εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, όχι μόνο δημόσιας γης, σε συνθήκες που οι αξίες είναι υποτιμημένες. Φοβάμαι ότι δεν θα έχουν σημαντική επίδραση στην απομείωση του χρέους και μπορεί να εντείνουν, στις σημερινές συνθήκες της κρίσης, την υποτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων όχι μόνο του Δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα και των νοικοκυριών. Αξιοποίηση ουσιαστικά δεν γίνεται εκ των ενόντων, χωρίς σχέδιο.
Να δούμε και το ευρύτερο ευρωπαϊκό ζήτημα. Η Ισπανία και η Ιρλανδία ήταν πρωταθλήτριες στη δημοσιονομική πειθαρχία και όμως σήμερα αντιμετωπίζουν κρίση επιβίωσης. Γιατί συμβαίνει αυτό κατά την άποψή σας;
Πράγματι, με την κρίση στην Ελλάδα, η κρίση στην Ευρωζώνη επιχειρείται να ταυτιστεί με την κρίση χρέους των περιφερειακών χωρών της και αυτό να αποδοθεί στη δημοσιονομική απειθαρχία των κυβερνήσεων των χωρών αυτών, τις οποίες, ως γνωστόν, αποκαλούν υποτιμητικά PIGS (γουρούνια). Όμως τα στοιχεία διαψεύδουν αυτή την άποψη, γιατί, όπως σωστά αναφέρατε, η Ισπανία και η Ιρλανδία ήταν οι πιο πειθαρχημένες δημοσιονομικά χώρες. Αντίθετα, οι πρώτες χώρες που παραβίασαν το Σύμφωνο Σταθερότητας ήταν οι χώρες του κέντρου, η Γερμανία και η Γαλλία. Η διόγκωση του δημόσιου χρέους στις χώρες αυτές προήλθε από την απορρόφηση τμήματος του ιδιωτικού χρέους, που διογκώθηκε εκεί, και την προσπάθεια στήριξης της οικονομίας.
Δίδυμη κρίση
Η κρίση της Ευρωζώνης δεν είναι μόνο κρίση χρέους στις χώρες της περιφέρειας, αλλά και κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που εξαπλώνεται και στις χώρες του κέντρου. Να το πούμε απλά: εάν οι υπερδανεισμένες χώρες της περιφέρειας έχουν πρόβλημα, έχουν κι αυτοί που τις δάνεισαν, δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα των χωρών του κέντρου. Στη βάση αυτής της δίδυμης κρίσης βρίσκονται οι διευρυνόμενες και παγιωμένες εσωτερικές ανισορροπίες της Ευρωζώνης, που τη διχοτομούν στις χώρες του κέντρου, όπου είχαμε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, χαμηλό πληθωρισμό, μεγάλα εξωτερικά πλεονάσματα και εξαγωγή κεφαλαίων και δανείων, και στις χώρες της περιφέρειας, που παρουσίαζαν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλό πληθωρισμό, μεγάλα εξωτερικά ελλείματα και διογκωμένο δανεισμό, ιδιωτικό και δημόσιο. Αυτό, με τη σειρά του, ανάγεται στη στρεβλή αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, που μετέδιδε στην περιφέρεια, με αντίστροφο τρόπο, τις περιοριστικές μακροοικονομικές επιλογές των χωρών του κέντρου.
Συμμερίζεστε την άποψη ότι το ευρωπαϊκό πρόβλημα εμφανίστηκε από τη μέρα που... γεννήθηκε το ευρώ λόγω σύγκλισης των επιτοκίων;
Ναι, με την εφαρμογή του ευρώ και τη σύγκλιση των ονομαστικών επιτοκίων (φτάσαμε να δανειζόμαστε περίπου όσο και οι Γερμανοί) είχαμε απόκλιση των πραγματικών επιτοκίων, αφού διατηρήθηκαν διαφορές στον πληθωρισμό ανάμεσα στις χώρες του κέντρου και αυτές της περιφέρειας. Ο φθηνός και εύκολος δανεισμός από τις χώρες του κέντρου στις χώρες της περιφέρειας τόνωνε την εγχώρια ζήτηση, που διευκόλυνε τις εισαγωγές και τους προστατευμένους τομείς της οικονομίας και συγχρόνως κρατούσε ψηλά τον πληθωρισμό και τους μισθούς. Αυτό οδήγησε ύστερα από μερικά χρόνια στην υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας του εξαγωγικού τομέα και στη διεύρυνση της εξαγωγής εισοδημάτων με τη μορφή τόκων και μερισμάτων, διευρύνοντας υπέρογκα τα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών. Από την άλλη, η πολιτική περιορισμού των μισθών και τα υψηλά πραγματικά επιτόκια συγκρατούσαν την εγχώρια ζήτηση στο κέντρο, ιδιαίτερα στη Γερμανία, και διατηρούσαν ασυνήθιστα χαμηλά πληθωρισμό, σε συνδυασμό με αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Με επιθετική εξαγωγική πολιτική, όμως, στηριγμένη ουσιαστικά στο δανεισμό της περιφέρειας, που τόνωνε τη ζήτηση για τις εξαγωγές της. Η κρίση έδειξε ότι υπάρχει όριο στην ανακύκλωση των πλεονασμάτων τους χωρίς ρίσκο. Η έκθεση του τραπεζικού συστήματος στις χώρες της περιφέρειας, όχι μόνο στο δημόσιο αλλά και στο ιδιωτικό τους χρέος, είναι πηγή αστάθειας για τις χώρες του κέντρου. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για πιο συμμετρική ανάπτυξη της Ευρωζώνης και μη συνέχιση της ίδιας, ασύμμετρης πολιτικής.
«Γερμανοποίηση» της Ευρώπης
Οδεύουμε τελικά σε μια Ευρώπη όπου ελάχιστη σημασία θα έχουν τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια και οι λαοί;
Δυστυχώς, παρ’ ότι είναι ακραία η διατύπωση της ερώτησης, προκύπτει σοβαρό «πρόβλημα δημοκρατίας» στην Ευρωζώνη. Εάν τελικά γίνει δεκτή η σκλήρυνση της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και του Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας, που μετονομάζεται σε Σύμφωνο για το Ευρώ, για να γίνει αποδεκτό από τους Ευρωπαίους, τότε θα έχουμε ακόμη ένα τεράστιο βήμα για τη «συνθηκοποίηση» συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, που θα μπορούν να αλλάξουν μόνο με ομοφωνία. Αν οι Ευρωπαίοι υποχώρησαν και αποδέχτηκαν το γερμανικό μοντέλο για την Κεντρική Τράπεζα, με την προσδοκία του «εξευρωπαϊσμού» της ενιαίας Γερμανίας, τώρα, με την αποδοχή των νέων βημάτων, προχωράμε στη «γερμανοποίηση» της Ευρώπης. Ο Γερμανοί θα αποφασίζουν –και θα είναι δικαίωμά τους– για τις εσωτερικές τους πολιτικές και οι Ευρωπαίοι θα ακολουθούν αναγκαστικά, για να παραμείνουν μέσα στον «στενό κορσέ» των συμφώνων και να μην έχουν κυρώσεις.
Αν συναντούσατε τον κ. Παπανδρέου, τι θα του λέγατε για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησής του;
Αλλάξτε πορεία! Έχετε ακόμη χρόνο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου