ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΥΜΟΙ ΕΞΟΥΣΙΑΖΟΜΕΝΟΙ

Μάριος Ευρυβιάδης
(Καθηγητής, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαικών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο)

 Έχετε μήπως «μπερδευτεί» με όλα όσα ακούτε ή διαβάζετε αναφορικά με τον Αμερικανό φυγά Edward Snowden  και για τις κατηγορίες εναντίον του; Ότι αποκάλυψε πως λειτουργεί το αμερικανικό σύστημα παρακολούθησης, συλλογής και αποθήκευσης όλων των ηλεκτρονικών δεδομένων του κόσμου, συμπεριλαμβανομένου και των  εντός Αμερικής,  δηλαδή αυτών που ανταλλάσσονται αναμεταξύ Αμερικανών πολιτών; 

Για το τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί συμβαίνει;  Και τι σημαίνει για τον καθένα μας προσωπικά όταν χρησιμοποιούμε το σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα για να επικοινωνούμε, να αγοράζουμε, να πουλάμε, να αγαπιόμαστε;  Όταν για παράδειγμα οδηγούμε με τα σύγχρονης τεχνολογίας αυτοκίνητα που διαθέτουν το «δικό» τους σύστημα ελέγχου και οδήγησης – το δικό τους δηλαδή «μυαλό» που μπορεί να λειτουργήσει  ανεξάρτητα από τη βούληση αυτού που κρατά το τιμόνι;

Χωρίς να θέλω να μεταφέρω κάποιο αίσθημα υστερίας ή παράνοιας θα αρχίσω από το τελευταίο. Το σύγχρονης τεχνολογίας αυτοκίνητο μπορεί να λειτουργήσει εκτός βούλησης του οδηγού! Μπορεί δηλαδή να ελεγχθεί ηλεκτρονικά από κάποιον τρίτο εξ’ αποστάσεως και να το κάνει αυτός ό,τι θέλει, ρίχνοντάς τα ακόμα και στον γκρεμό!

Τις μέρες αυτές στην Αμερική μια σημαντική μερίδα περιθωριακών ΜΜΕ ασχολούνται εντόνως με το θάνατο από αυτοκινητιστικό ατύχημα ενός πολύ σημαντικού δημοσιογράφου, του Michael Hastings. Το ατύχημα συνέβη στις 18 Ιουνίου  στις τέσσερις το πρωί σε δρόμο του Λος Άντζελες. Ο Hastings οδηγούσε μόνος του ένα καινούριο Mercedes, έχασε τον έλεγχο, το αυτοκίνητο καρφώθηκε στο περιτοίχιο, ακολούθησε μια τρομακτική έκρηξη και μόνο μέσω DNA μπορούσε να διαπιστωθεί η ταυτότητα του νεκρού. Τις προηγούμενες μέρες ο Hastings, του οποιου η διερευνητική δημοσιογραφία τον είχε καταστήσει «στόχο» του συστήματος, έστειλε μηνύματα σε φίλο του ότι η FBI τον είχε παρακολουθήσει και ότι θα ήθελε για κάποιο χρονικό διάστημα να περιορίσει τα γραφόμενά του και να λειτουργήσει «εκτός ραντάρ».

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανένα τεκμήριο ότι ο Hastings δολοφονήθηκε. Μόνο εικασίες. Αλλά με αφορμή το γεγονός υπήρξαν δημοσιεύματα και αναφορές σε σοβαρές επιστημονικές μελέτες ότι το σύγχρονο αυτοκίνητο είναι δυνητικά εξαιρετικά επικίνδυνο για τον οδηγό και τους επιβάτες του, διότι μπορεί να ελεγχθεί εξ΄αποστάσεως από αυτοκίνητοπειρατές. Και αυτό τεκμηριώνεται από πολύ υψηλού επιπέδου επιστημονικές μελέτες και πειράματα (οι άπιστοι Θωμάδες παραπέμπονται στο κείμενο του Andrew Leonard  “Hacking a car is way too easy” στο ηλεκτρονικό περιοδικό Salon.com, 25 Ιουνίου 2013 και στα links, ειδικά στα κείμενα “Experimental Security Analysis of a Modern Vehicle” και “Comprehensive Experimental Analyses of Automotive Attack Surfaces”.

Επανέρχομαι όμως στο βασικό ερώτημα που έθεσα. Τι σημαίνουν και τι σηματοδοτούν οι αποκαλύψεις Edward Snowden;  Καταρχάς όλα όσα λέει ο Snowden  δεν είναι καινούρια, έχουν την ιστορία τους και ανάγονται στη μεταπολεμική εποχή. Ως τέτοια αφορούν στην στρατηγική των ΗΠΑ να διαμορφώσουν  και να ελέγξουν το μεταπολεμικό κόσμο με το λιγότερο για αυτούς κόστος. Μια από τις μεθόδους που επέλεξαν ήταν η συστηματική παρακολούθηση όλων των επικοινωνιών όλου του κόσμου, με επίκεντρο τον κύριο ανταγωνιστή και δυνητικό αντίπαλο τη Σοβιετική Ένωση.

Αρχίζοντας από τη Σοβιετική Ένωση και ανάλογα με την τεχνολογική πρόοδο, οι παρακολουθήσεις διευρύνονταν συνεχώς και σήμερα καλύπτουν όλο τον κόσμο.  Παλιά, επί Ψυχρού Πολέμου,  οι τεχνολογικές ικανότητες των υπολογιστών δεν επέτρεπαν την αποθήκευση όλων των δεδομένων.  Έτσι, πολλά καταστρέφονταν. Σήμερα αυτό δεν ισχύει και για αυτό όλα αποθηκεύονται.

Όλα άρχισαν το 1947 με την αμερικανική νομοθεσία, γνωστή ως National Security Act of 1947. Τότε δημιουργήθηκε η CIA, και η NSA – National Security Agency που σήμερα είναι ο κυρίαρχος θεσμός παρακολούθησης των πάντων. Είναι τα αρχεία και μυστικά της NSA  που διέρρευσε ο φυγάς Snowden.

Το 1947 οι ΗΠΑ υπέγραψαν μια συμφωνία με Αγγλο-σαξονικές χώρες, την Βρετανία, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία (γνωστή ως UKASA) που αποτέλεσε το βασικό κορμό του παγκόσμιου συστήματος παρακολούθησης. Θεωρητικά, αυτή ήταν μια συμμαχία ισότιμων εταίρων. Στην πράξη, οι υπόλοιποι λειτουργούσαν ως  υποτελείς της Ουάσινγκτον και σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που ακόμα και αυτοί υφίσταντο παρακολούθηση από την Ουάσιγκτον. Και όπως αποκάλυψε ο Snowden η παρακαλούθησή τους συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας.

Αρχικά η παρακολούθηση λάμβανε χώρα σε τρία επίπεδα. Αυτά ήταν το επίπεδο ELINT (Electric Intelligence), RADINT (Radar Intelligence) και COMINT (Communication Intelligence). Τα πρώτα δύο αφορούσαν στο σπάσιμο των κωδικών των αντιπάλων (της Σοβιετικής Ένωσης) και τη δημιουργία αντιμέτρων. Το τρίτο, το COMINT,  ήταν το πιο σημαντικό και αφορούσε το 95% της όλης παρακολούθησης. Μέσω του COMINT οι Αμερικανοί γνώριζαν όλο το σύστημα άμυνας των Σοβιετικών (αλλά και του υπόλοιπου κόσμου συμπεριλαμβανομένων όλων των συμμάχων τους) καθώς και όλα τα «προσωπικά» της εκάστοτε ηγεσίας του Σοβιετικού Πολιτπιούρο.  Γνώριζαν μέχρι και τις εξωσυζυγικές τους σχέσεις.

Ο υπόλοιπος κόσμος άρχισε να μαθαίνει τις δυνατότητες των Αμερικανών λόγω κυρίως διαρροών από αμερικανούς αντιφρονούντες, όπως τον σημερινό Snowden.  Καταλυτικό γεγονός για τις αποκαλύψεις ήταν ο Αμερικανικός πόλεμος στο Βιετνάμ που δίχασε την αμερικανική κοινωνία.  Η πρώτη καθοριστική διαρροή ήταν αυτή που έγινε από τον αξιωματούχο του Πενταγώνου Daniel Ellsberg που μας έδωσε τη μυστική ιστορία της αμερικανικής εμπλοκής στο Βιετνάμ, τα γνωστά Pentagon Papers (διαθέσιμα στο διαδίκτυο). Η διαρροή Ellsberg εξέθεσε την αμερικανική κυβέρνηση ως μαζικά και συνειδητά ψευδόμενη έναντι του λαού.

Η δεύτερη διαρροή, εμπνευσμένη από τον Ellsberg, υπήρξε μια καταπληκτική και για τα σημερινά δεδομένα συνέντευξη ενός κατασκόπου της NSA στο περιοδικό Ramparts τον Αύγουστο του 1972, “US- Electronic Espionage: A Memoir”. Εδώ θα βρείτε τα πάντα και θα κατανοήσετε ακριβώς τι έκανε ο Snowden . Το κείμενο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο και το συστήνω ανεπιφύλακτα. Δεν χρειάζεται να διαβάσετε τίποτα άλλο.

Για την ιστορία, όμως, χρειάζονται δυο ακόμη αναφορές. Η μια είναι οι Ακροάσεις (Hearings) στο αμερικανικό Κογκρέσο που έλαβαν χώρα το 1975-76 κυρίως από το μακαρίτη Γερουσιαστή Frank Church. Αυτές ασχολούνται μεταξύ άλλων με την NSA, την CIA και τη δράση τους εντός και εκτός Αμερικής και την παρακολούθηση των πάντων. Και πάλι, όσα αποκαλύπτει ο Snowden θα τα βρείτε στα πρακτικά των Ακροάσεων.

Τέλος αναφορά πρέπει να γίνει και στο συγγραφέα James Bamford του οποίου τα δύο έργα για την NSA (The Puzzle Palace, 1982 και Body of Secrets, 2001) αποτελούν το άλφα και το ωμέγα επί του θέματος.

Με αφορμή και δικαιολογία την 11η Σεπτεμβρίου φθάσαμε στο σήμερα. Η παρακολούθηση των πάντων έγινε δυνατή λόγω της γεωμετρικής εξέλιξης της τεχνολογίας. Και στο τρίπτυχο ELINT, RADINT, COMINT οι Αμερικανοί προσέθεσαν και το RUMINT,  (Rumor Intelligence), ό,τι δηλαδή λέγεται και γράφεται ηλεκτρονικά σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων και του κάθε ξεκατινιάσματος. Όλα πλέον είναι αναγκαία για τον καθολικό έλεγχο. Έχουμε εισέλθει για τα καλά στην εποχή της ηλεκτρονικής αυτοκρατορίας.

Παλιά ο αυτοκράτορας έπρεπε να γνωρίζει για το πέταγμα της κάθε πεταλούδας στην επικράτεια του ως δείγμα και απόδειξη της ισχύος του και τον έλεγχο που εξασκούσε επί των υποτακτικών του. Σήμερα πρέπει να γνωρίζει και για το κάθε ξεκατίνιασμα που γίνεται με τη βούληση όλων ημών. Έχουμε ως άτομα και ως κοινωνία αυτοεγκλωβιστεί από τις προσωπικές μας δουλείες και αδυναμίες. Και όλοι δουλεύουμε οικειοθελώς για τον κάθε εξουσιαστή Αμερικάνο ή μη και για την κάθε μορφή εξουσίας. Έχουμε καταντήσει ανδράποδα.