ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Του Δημήτρη Κατσούλη

Οι Δήμοι πρωτίστως και οι περιφερειακοί ΦΟΔΣΑ επικουρικά αναδεικνύονται σε στρατηγικής σημασίας θεσμικές οντότητες για την υλοποίηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Πρόληψης της Δημιουργίας Στερεών Αποβλήτων διότι σε αυτούς ανήκει η αρμοδιότητα εκπόνησης των τοπικών σχεδίων πρόληψης ανά ρεύμα αποβλήτων. Τα τοπικά σχέδια πρόληψης είναι τα sine qua non  εργαλεία για την υλοποίηση των στόχων του Εθνικού Σχεδιασμού.

Η εκπόνηση τοπικών σχεδίων πρόληψης πρέπει να υπακούει σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις και διαδικαστικούς κανόνες. Δεν είναι μία διαδικασία εκπόνησης συστήματος κανονιστικών ρυθμίσεων που μπορεί να περιοριστεί σε μία μελετητική διαδικασία ή ακόμη λιγότερο σε μία πολιτική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ή σε περιφερειακό επίπεδο του διοικητικού συμβουλίου του ΦΟΔΣΑ. Αντίθετα είναι  το τελικό θεσμικό απόσταγμα μίας ευρύτατης συμμετοχικής διεργασίας στην οποία ανάλογα συμπράττουν ισοβαρώς οι φορείς της τοπικής κοινωνίας όπως οι ενώσεις καταναλωτών, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι φορείς της τοπικής επιχειρηματικότητας, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι εκπαιδευτικοί φορείς κ.ο.κ.

Της εκπόνησης των τοπικών σχεδίων πρόληψης πρέπει να προηγηθεί συνεπώς η ευρεία διαβούλευση στην οποία η τοπική κοινωνία δια των φορέων της πρέπει να ενθαρρυνθεί να συμμετέχει καθόσον κανένα τοπικό σχέδιο, και κατ΄επέκταση το εθνικό, δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την ενεργή συμμετοχή των ίδιων των πολιτών- καταναλωτών. Επίσης οι παραγωγοί και οι έμποροι αποτελούν ισοβαρώς με τους καταναλωτές τους παράγοντες υλοποίησης των σχεδίων.  Για να γίνει αυτό κατορθωτό είναι αναγκαία η ενθάρρυνση της συμμετοχής τους στη διαβούλευση και την τελική διαμόρφωση των σχεδίων.

Οι Περιφερειακοί  ΦΟΔΣΑ, έχουν ασφαλώς το καθήκον να εκπονήσουν τα αντίστοιχα περιφερειακά σχέδια πρόληψης τα οποία πρέπει να ενσωματώνουν τις κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδίου αλλά ταυτόχρονα να συμπυκνώνουν τις επιλογές των τοπικών σχεδίων. Για να καταστεί αυτό δυνατόν πρέπει να διατυπώνουν κατευθύνσεις προς τους Δήμους αλλά και να εμπλέκονται στην τοπική διαβούλευση παρέχοντας την τεχνική και λειτουργική υποστήριξη στους Δήμους, οργανώνοντας παράλληλα τη διαβούλευση με τους περιφερειακούς φορείς του επαγγελματικού και επιχειρηματικού κόσμου της Περιφέρειας και με τις αντίστοιχες Ενώσεις Καταναλωτών, να συντονίζουν τη συνεργασία των δήμων και την εκπαιδευτική κοινότητα. Για να φέρουν σε πέρας τον ρόλο αυτό πρέπει να στελεχωθούν ή να καταστούν ικανοί να συγκροτήσουν δομές τεχνοκρατικής υποστήριξης αναπροσανατολίζοντας μάλιστα την έως τώρα  κυρίαρχη αντίληψη μερί διαχείρισης των στερεών αποβλήτων.

Συνεπώς ο ρόλος των Δήμων και των ΦΟΔΣΑ είναι ρόλος προγραμματικός, συμμετοχικός, υποστηρικτικός και εξόχως καθοδηγητικός.

Η  κανονιστική βάση της αρμοδιότητας των Δήμων και των ΦΟΔΣΑ στην πρόληψη της δημιουργία αποβλήτων καταστρώνεται με την διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 35 του ν. 4042/2012 «Ποινική προστασία του περιβάλλοντος − Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ − Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων − Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ − Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής» (ΦΕΚ  α΄24/13-2-2012)  που ορίζει ότι: «2. Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων(ΠΕΣΔΑ). (α) Για κάθε Περιφέρεια καταρτίζεται Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Το ΠΕΣΔΑ αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης του συνόλου των αποβλήτων, τα οποία παράγονται σε μία Περιφέρεια, προσδιορίζει τις γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείρισή τους, σε συμφωνία με τις κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων και των άρθρων 22 και 23 και υποδεικνύει τα κατάλληλα προωθούν ιεραρχικά και συνδυασμένα: α) την πρόληψη, β) την επαναχρησιμοποίηση, γ) την ανακύκλωση, δ) άλλου είδους ανάκτηση, όπως ανάκτηση ενέργειας, και ε)την ασφαλή τελική διάθεση σε επίπεδο Περιφέρειας.»

Σύμφωνα με την ανωτέρω διάταξη το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα πρόληψης τα οποία μάλιστα εκτός του ότι πρέπει να συνδυάζονται με τους υπόλοιπους στόχους του Σχεδίου έχουν και ιεραρχική προτεραιότητα, δηλαδή πρέπει να προτάσσονται ως πολιτικές μείωσης της τελικής ποσότητας των αποβλήτων που οδεύουν προς τελική διάθεση. Το Περιφερειακό Σχέδιο εκπονείται από τον περιφερειακό ΦΟΔΣΑ και εν συνεχεία εγκρίνεται από το Περιφερειακό Συμβούλιο. Μόνο όταν ο αρμόδιος περιφερειακός ΦΟΔΣΑ δεν προχωρήσει στην εκπόνηση του Περιφερειακού Σχεδίου τότε η αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας αναλαμβάνει η ίδια την εκπόνηση του Σχεδίου.

Γίνεται σαφές ότι ο νομοθέτης επιλέγει να  εντάξει τα σχέδια πρόληψης στο Σχέδιο Διαχείρισης  αντί  της υιοθέτησης  δύο διαφορετικών – αλλά εκ του αντικειμένου συναφών  κανονιστικών πράξεων μίας  για την πρόληψη και άλλης για τη διαχείριση. Η επιλογή αυτή είναι εύλογη διότι η συμπερίληψη των μέτρων πρόληψης είναι μία νέα θεσμική υποχρέωση που αναλαμβάνει η Ελλάδα προσαρμοζόμενη στην Οδηγία 2008/98/Ε.Ε. γεγονός που δικαιολογεί την ενιαιοποίηση των μέτρων πρόληψης και διαχείρισης σε επίπεδο περιφερειακού σχεδιασμού.

Τόσο το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης όσο και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων κατευθύνουν περαιτέρω στην εξειδίκευση των γενικών στόχων και των μέτρων του Περιφερειακού Σχεδιασμού ενθαρρύνοντας τους Δήμους στην εξειδίκευση του Περιφερειακού Σχεδίου ανά ΟΤΑ με την εκπόνηση των Δημοτικών Σχεδίων Διαχείρισης και των Σχεδίων Πρόληψης ανά ΟΤΑ.  

Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός σύμφωνα με τη διάταξη της  παρ. 2 του άρθρου 35 αναφέρεται στο «σύνολο των αποβλήτων, τα οποία παράγονται  σε μία Περιφέρεια», δηλαδή δεν περιορίζεται στα αστικά απόβλητα όπως έως τώρα ήταν το αντικείμενο του σχεδιασμού που αφορούσε τους ΦΟΔΣΑ αλλά αντιθέτως  επεκτείνεται στο σύνολο των ρευμάτων αποβλήτων, ακόμη και εκείνων για τα  οποία οι Δήμοι μέλη των ΦΟΔΣΑ δεν έχουν την ευθύνη της αποκομιδής και διάθεσης. Ανάλογες είναι και οι κατευθύνσεις που περιλαμβάνει το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης για τα Σχέδια Πρόληψης ανά ΟΤΑ τα οποία αναφέρει για το σύνολο των ρευμάτων και μάλιστα για καθένα ξεχωριστά.

Με βάση τα παραπάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι:

Τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης των Αποβλήτων που θα κληθούν να εκπονήσουν αναθεωρώντας τα ισχύοντα οι ΦΟΔΣΑ εντός του έτους 2015 θα πρέπει να προτάσσουν συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης  ανά ρεύμα αποβλήτου, και μάλιστα όχι μόνο για εκείνα που προκρίνει το Εθνικό Σχέδιο (Τρόφιμα, Χαρτί, Συσκευασίες, Ηλεκτρικά και Ηλεκτρονικά Απόβλητα) αλλά και για τα Αστικά Στερεά Απόβλητα, τα Απόβλητα Κατασκευών και Κατεδαφίσεων. Τα συμπεριλαμβανόμενα μέτρα πρέπει ασφαλώς να εξειδικεύουν τα απόβλητα και τα μέτρα που θα υιοθετήσει η κανονιστική πράξη θεσμοθέτησης του Εθνικού Σχεδίου Πρόληψης.

Σε αντιστοιχία με τον Περιφερειακό Σχεδιασμό που εκπονείται από τους Περιφερειακούς ΦΟΔΣΑ και σε εφαρμογή του ενθαρρύνονται οι Δήμοι να εκπονήσουν Σχέδιο Διαχείρισης ανά Δήμο. Είτε ως πρώτο μέρος του Δημοτικού Σχεδίου, είτε ως αυτοτελές Δημοτικό Σχέδιο Πρόληψης  οι Δήμοι πρέπει να καθορίζουν μέτρα και κατευθύνσεις, δηλαδή στόχους για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων σε δημοτικό επίπεδο και ανά ρεύμα αποβλήτου.

Ειδικότερα με βάση το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων και το σύστημα μέτρων που αυτό προτείνει  οι Δήμοι σε επίπεδο τοπικό και οι ΦΟΔΣΑ σε επίπεδο περιφερειακό και στο Πλαίσιο των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης των Αποβλήτων έχουν την υποχρέωση να εκπονήσουν τα ακόλουθα Σχέδια Πρόληψης ανά Δήμο:

Σχέδιο Πρόληψης Αποβλήτων Τροφίμων

Σχέδιο Πρόληψης Αποβλήτων Χαρτιού

Σχέδιο Πρόληψης Αποβλήτων από Υλικά Συσκευασίας

Σχέδιο Πρόληψης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού

Σχέδιο Πρόληψης Αστικών Στερεών Αποβλήτων

Σχέδιο Πρόληψης Αποβλήτων  Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)

Ασφαλώς η εκπόνηση κάθε ενός  από τα παραπάνω σχέδια απαιτεί συγκεκριμένες διαδικασίες διαβούλευσης και συνεργασίας με τους εμπλεκόμενους φορείς οι οποίοι θα κληθούν τα υλοποιήσουν τα Σχέδια. Εντέλει όμως τα παραπάνω Σχέδια Πρόληψης συνθέτουν ένα συνολικό Δημοτικό Σχέδιο Πρόληψης  το οποίο υιοθετείται συνολικά από το Δημοτικό Συμβούλιο ή ακόμη και ως μέρος του Δημοτικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων.

Εκείνο που πρέπει με έμφαση να υπογραμμιστεί είναι σε κάθε περίπτωση η συνάφεια των μέτρων και στόχων ανά ρεύμα αποβλήτου με τον αντίστοιχο περιφερειακό και εθνικό σχεδιασμό καθώς και η ορθή και ολοκληρωμένη εφαρμογή των διαδικασιών διαβούλευσης με τους φορείς υλοποίησης του σχεδίου ανά ρεύμα αποβλήτου.

Ειδικότερα η συνεργασία με τις τοπικές επιχειρήσεις οι οποίες καλούνται να υλοποιήσουν τα μέτρα πρόληψης ανά ρεύμα, η συνεργασία με τους φορείς των καταναλωτών και η συνεργασία με τους τοπικούς και περιφερειακούς ιδιωτικούς φορείς επεξεργασίας των αποβλήτων ανά ρεύμα είναι το κλειδί για την εκπόνηση  του σωστού εφικτού και αποδοτικού συστήματος μέτρων πρόληψης ανά ρεύμα.

http://tetradioaftodioikisis.blogspot.gr/2014/10/blog-post.html#more