Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

τ. Δημάρχου Αυλώνος Ευβοίας

Σήμερα το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων και μάλιστα με τρόπο ορθολογικό και επιχειρησιακά βιώσιμο έχει μπει σε μία νέα και διαφορετική φάση σε σχέση με μερικά χρόνια πριν. Σήμερα δεν υπάρχει χρόνος για πειραματισμούς και υπεκφυγές, για παλαιοπολιτική θεώρηση του πολιτικού κόστους και για αντιλήψεις δαιμονοποίησης λύσεων που τώρα πια, εκτός των άλλων, είναι και ξεπερασμένες.

Το σημαντικότερο, δεν είναι μόνο οι πολίτες που απαιτούν άμεσες και βιώσιμες λύσεις, είναι το γενικότερο πολιτικοοικονομικό περιβάλλον που καθιστά όσο ποτέ επίκαιρη την θεώρηση των απορριμμάτων όχι μόνο ως περιβαλλοντική ζημία αλλά και ως οικονομικό πόρο. Εκείνο που άλλες κοινωνίες, αυτές που αποκαλούμε αναπτυγμένες, έχουν από χρόνια κατακτήσει, εμείς το παρακολουθούμε ακόμη ως απειλή ή ως ιδεολογικοπολιτική επιλογή που πρέπει να την ξορκίσουμε και να της εναντιωθούμε. Είναι καιρός να σταθούμε όλοι με υπευθυνότητα και κυρίως με επίγνωση του γενικότερου οικονομικοκοινωνικού περιβάλλοντος και να επιλέξουμε τον δρόμο της σύγχρονης και βιώσιμης διαχείρισης των απορριμμάτων. Τούτο δεν σημαίνει ούτε παραχώρηση δημόσιου χώρου ούτε επέλαση των μεγάλων συμφερόντων σε βάρος των συμφερόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως ισχυρίζονται μερικοί. Μπορεί να συμβεί και αυτό αλλά είναι στο χέρι των υπεύθυνων ηγεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης και της πολιτείας να το αποτρέψουν. Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει ακόμη στα χέρια της την υπόθεση  της διαχείρισης των απορριμμάτων ως περιβαλλοντικό πρόβλημα και ως οικονομικό πόρο. Από αυτήν  εξαρτάται η επιλογή της βιώσιμης αξιοποίησης του οικονομικού πόρους και της μείωσης των περιβαλλοντικών κινδύνων που συνεπάγεται η διαχείρισή τους.

Η επιλογή που έγινε με τον ν.3852/2010 για την δημιουργία περιφερειακών διαδημοτικών φορέων διαχείρισης σηματοδοτεί μία συγκεκριμένη παραδοχή: τη διαχείριση των απορριμμάτων σε μεγαλύτερη κλίμακα και την προσαρμογή του περιφερειακού σχεδιασμού στην ίδια κλίμακα. Επιλογές που έγιναν σχεδόν μία δεκαετία πριν έγιναν στην βάση ενός διαφορετικού συστήματος συγκρότησης της δευτεροβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης και είχαν ως επίκεντρο τον σχεδιασμό σε επίπεδο νομού. Σήμερα το επίπεδο αυτό έχει ξεπεραστεί όχι μόνο λόγω της διοικητικής μεταρρύθμισης αλλά και λόγω της μεταβολής των πολιτικοοικονομικών δεδομένων. Σχεδιασμός και εφαρμογή λύσεων σε επίπεδο περιφερειακό επιτρέπει την εναλλακτική επιλογή ενοτήτων για κάθε στάδιο ή σύστημα επεξεργασίας με όρους οικονομικής βιωσιμότητας και μείωσης του περιβαλλοντικού κινδύνου, δηλαδή επιτρέπει την συγκρότηση ενός περιφερειακού συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης περισσότερο ευέλικτου και προσαρμοσμένου στις πραγματικές ανάγκες μίας ευρύτερης περιφερειακής κοινωνίας που μειώνει την σχέση κόστους/ οφέλους ανά κάτοικο τόσο κατά το κόστος κατασκευής των υποδομών, εξοικονομώντας πόρους που έως τώρα διασπαθίζονταν σε μικρά έργα μικρής οικονομικής και περιβαλλοντικής απόδοσης, όσο και κατά το κόστος λειτουργίας. Γίνεται λόγος για την αύξηση του κόστους μεταφορών. Ναι αυτό είναι αληθές κατά το αρχικό στάδιο, όταν δηλαδή δεν έχουν ασκηθεί πολιτικές για την μείωση του όγκου των μεταφερομένων απορριμμάτων στους χώρους τελικής διάθεσης. Στον αντίποδα, ορισμένοι επιλέγουν λύσεις μικρών διαχειριστικών ενοτήτων με πρόφαση τις μικρές αποστάσεις και το μικρό κόστος μεταφοράς. Ξεχνούν όμως ότι σημασία έχει ο όγκος των μεταφερομένων απορριμμάτων ο οποίος καθορίζει τον αριθμό των μετακινούμενων οχημάτων και συνεπώς το κόστος μεταφοράς. Η μείωση του όγκου προϋποθέτει την εφαρμογή συστημάτων διαλογής στην πηγή, έτσι ώστε να επιμερίζεται το κόστος μεταφοράς σε κάθε κατηγορία απορριμμάτων και στο αντίστοιχο σύστημα επεξεργασίας, αλλά κυρίως προϋποθέτει την εφαρμογή κινήτρων μείωσης των απορριμμάτων στην πηγή.

Από την άλλη πλευρά, η επιλογή της ορθολογικής διαχείρισης σε ευρύτερες διαχειριστικές ενότητες πρέπει να συνοδεύεται από μεθόδους συμψηφισμού και μείωσης του κόστους μεταφοράς που αναλογεί και μεταβιβάζεται με τα τέλη καθαριότητας στον κάτοικο οποίος πάντως έχει ως κίνητρο προκειμένου να μειωθεί το κόστος μεταφοράς την μείωση του όγκου των απορριμμάτων και την σωστή ανακύκλωση στην πηγή.

Η υπόθεση της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι πολύ σοβαρή για να την μεταχειριστεί ο οποιοδήποτε δημοτικός άρχοντας με τον κλασικό λαϊκισμό των περασμένων χρόνων. «Η πρόκληση είναι σαφής. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να αλλάξει σελίδα στο βιβλίο της διαχείρισης των απορριμμάτων. Πρέπει να προχωρήσει στην δημιουργία βιώσιμων φορέων διαχείρισης και στην εύρεση άμεσων λύσεων - με το μικρότερο κόστος και τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση για τους πολίτες» γράφει στην ανακοίνωσή της η Δημοτική Αρχή Κύμης Αλιβερίου σε ανακοίνωσή της την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2011 (http://www.kimis-aliveriou.gr/2011/11) Εννοεί, σύμφωνα και με όσα λέγουν τον τελευταίο καιρό ότι η διαχείριση πρέπει να γίνει στην μικρότερη δυνατή διαχειριστική ενότητα (εξ΄ού και η πρόταση για δύο Χώρους Επεξεργασίας και έναν ΧΥΤΥ!!!) και ότι εκείνο που προέχει είναι το «μικρότερο κόστος». Μικρότερο κόστος όμως υπάρχει στην λειτουργία των ΧΥΤΑ, ακόμη μικρότερο στην λειτουργία των ΧΑΔΑ. Βιώσιμος φορέας διαχείρισης δεν μπορεί να είναι εκείνος που δεν έχει τον ικανό πληθυσμό και την ικανή ποσότητα έτσι ώστε η ορθολογική διαχείριση με κύρια συνισταμένη την ανακύκλωση και την αξιοποίηση να μπορεί να είναι οικονομικά εφικτή.

«Χάθηκε ήδη πολύτιμος χρόνος από τις εμμονές ορισμένων να εμφανίσουν ως θησαυρό τον άνθρακα και να αποπροσανατολίσουν κατ΄ αυτό τον τρόπο τους πολίτες, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει ο σχεδιασμός για τη διαχείριση των απορριμμάτων με βάση τα πραγματικά δεδομένα και τη ρεαλιστική προσέγγιση, προς όφελος των πολιτών» διαβάζουμε στην ίδια ανακοίνωση.

Οι γνωρίζοντες δεν ξεχνούν ότι ο πολύτιμος χρόνος χάθηκε όταν κάποιοι υπονόμευσαν τις λύσεις υποκινώντας αντιδράσεις για να ματαιώσουν όχι την όποια χωροθέτηση αλλά την όποια συζήτηση. Τυχαίνει να είναι οι ίδιοι που σήμερα εκφέρουν τον παραπάνω αφορισμό. Ποιοι άραγε καθυστέρησαν την υλοποίηση του ισχύοντος περιφερειακού σχεδιασμού σε δεδομένα όπως εκείνα που σήμερα υπερασπίζουν; Δυστυχώς γιαυτούς κάποιοι έχουν  και μνήμη και γνώση.

Αυτή η σπουδή να τρέξουν σήμερα ξαφνικά για να εφαρμόσουν λύσεις που ενώ είχαν την ευκαιρία δεν τις «έτρεξαν» όταν έπρεπε μου θυμίζει εκείνη η μανιώδη σπουδή να βρεθούν μελετητές και να ανατεθούν μελέτες τηλεφωνικά μέσα στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου του Συνδέσμου της Νότιας Εύβοιας. Γυρίζουμε πάλι στα ίδια, αυτή την φορά χωρίς αντίλογο, χωρίς κανέναν έλεγχο;

Πως είναι δυνατόν να αποφασίζουν δημοτικά συμβούλια χωρίς να έχουν υπόψη τους τις επικαλούμενες μελέτες κόστους οφέλους έτσι ώστε να επιβεβαιώσουν τις προτεινόμενες λύσεις. Ποιοι εκπόνησαν τα προβαλλόμενα και δήθεν συγκρινόμενα σενάρια; πότε τους ανατέθηκε και από ποιο όργανο η «σεναριογραφία»; Πως χωροθετούνται οι προτεινόμενες λύσεις, έστω εκείνες με ορίζοντα εξαμήνου!!! Οι κάτοικοι της  Καρυστίας δεν θα μάθουν, δεν θα ενημερωθούν, δεν θα συζητήσουν; Άλλοτε στο όνομα αυτής της δήθεν εν κρυπτώ επιλογής λύσεων ξεσήκωσαν τον κόσμο και ανέτρεψαν σχεδιασμούς, τώρα όλα θα κυλίσουν στο σκοτάδι ή στην πιστή υπακοή στην πολιτική σοφία δύο δημάρχων και στην επιστημονική ιδιοφυία ανώνυμων και αγνώστων τεχνικών συμβούλων; Αυτά είναι ερωτήματα στα οποία ζητά απαντήσεις ο πολίτης της Νότιας Εύβοιας για να μπορέσει να κρίνει και να αποφασίσει. Απαντήσεις που τις δικαιούται και τις απαιτεί.

Η μονομερής εκπροσώπηση που αποφάσισαν τα δύο δημοτικά συμβούλια θα πρέπει αναιρεθεί σύντομα και τρία από τα εννέα μέλη να προέρχονται από τις αντιπολιτεύσεις. Αυτό από μόνο του δεν σημαίνει τίποτε. Αλλά η υποχρέωση του Διοικητικού Συμβουλίου να λογοδοτεί και να μην παραμένουν κάποιοι ασύδοτοι αποτελεί μία πρώτη εγγύηση για την δημοκρατική συζήτηση που πρέπει να ξεκινήσει στην Νότια Εύβοια.

Τέλος, είναι καλός οιωνός για να αποκτήσει επιτέλους η Εύβοια μία σοβαρή προσέγγιση στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων η κοινή στάση του Ενιαίου Συνδέσμου Διαχείρισης Απορριμμάτων Κεντρικής Εύβοιας (ΕΣΔΑΔΚΕ) και των τριών Δημάρχων της Κεντρικής Εύβοιας, σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού POLIS, να διατυπώσουν πρόταση η οποία περιλαμβάνει:

1.    Την δημιουργία ενός Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης & Επεξεργασίας Απορριμμάτων για όλη την Εύβοια και γιαυτό τον σκοπό θεωρούν σκόπιμο να ξεκινήσει άμεσα η διερεύνηση για την χωροθέτηση της Μονάδας Ολοκληρωμένης Διαχείρισης (διαλογής, ανακύκλωσης, επεξεργασίας, κομποστοποίησης) και του νέου χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.

2.    Στο μεταβατικό διάστημα να χρηματοδοτηθεί η επέκταση του υφιστάμενου κυττάρου του ΧΥΤΑ της Χαλκίδας, η εξυγίανση του τμήματος που κορέστηκε και των δύο Σταθμών Μεταφόρτωσης της κεντρικής Εύβοιας.

Η πρόταση αυτή δεν είναι τίποτε διαφορετικό από όσα έχουμε γράψει και τεκμηριώσει τουλάχιστον για περισσότερο από έναν χρόνο τώρα. Είναι μία πρόταση που συνεπάγεται την ποιοτική αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτήσεων, την  άσκηση συνετής περιβαλλοντικής πολιτικής από την ευβοϊκή τοπική αυτοδιοίκηση και την οικονομική αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων. Συμπληρωματική επίσης σε αυτή την κατεύθυνση είναι η πρόταση που αρχίζει να κερδίζει έδαφος για την συμφωνία σε ενιαία κοστολόγηση της μεταφοράς ανά κάτοικο, ανεξαρτήτως δηλαδή των αποστάσεων, πρόταση που διευκολύνει ιδιαίτερα της απομακρυσμένες περιοχές της διαχειριστικής ενότητας και αποκτά ιδιαίτερη σημασία για της ακραίες περιοχές της Εύβοιας.

Συμπερασματικά, η διαχείριση των στερεών αποβλήτων είναι πρόβλημα και περιβαλλοντικό και οικονομικό, απαιτεί πλέον διαχείριση σε μεγαλύτερη κλίμακα προκειμένου να διασφαλίζεται η επιχειρησιακή βιωσιμότητα και η επίτευξη βέλτιστων ποιοτικών στόχων. Είναι στο χέρι της τοπικής αυτοδιοίκησης να κρατήσει η ίδια την ευθύνη και να μην ιδιωτικοποιηθεί η διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Για να το πετύχει αυτό χρειάζεται συνέργεια σε μεγάλες ενότητες έτσι ώστε να αποκτήσει ανταγωνιστικότητα και αποτελεσματικότητα. Εξάλλου η τοπική αυτοδιοίκηση έχει και την βούληση και την ανάγκη να βρει μεθόδους κοστολόγησης που να μην επιβαρύνουν υπέρμετρα τα νοικοκυριά και παράλληλα να ενθαρρύνουν την συμμετοχή των κατοίκων  στην ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων στην πηγή. Αυτή η στόχευση της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν υπηρετείται από λύσεις μικρής κλίμακας που δεν έχουν το κατάλληλο πληθυσμιακό και ποσοτικό μέγεθος.

http://www.evia2020.blogspot.com/2011/12/blog-post_27.html#more