Ανδρέας Ρουμελιώτης: Μόνο όσοι γλωσσοφίλησαν τον Βελζεβούλ μπορούν να διανοηθούν τι μας επιφυλάσσει…

Ο Χαλκιδαίος δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου “μπορώ και χωρίς ευρώ” μιλά στο kano-oikonomia.gr

Συνέντευξη στην Ελένη Λαζάρου

Μπορεί κάποιος να ζήσει σήμερα στην Ελλάδα  χωρίς ευρώ;

Ναι απαντάει ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας Αδρέας Ρουμελιώτης… Το πώς το εξηγεί στο τελευταίο του βιβλίο στο οποίο αναφέρεται στην ανταλλακτική-αλληλέγγυα οικονομία, τις κοινωνικές τράπεζες και στα εναλλακτικά νομίσματα,

ενώ παρουσιάζει και τον τρόπο που κατόρθωσε να αναταχθεί το κατεστραμμένο Βανκούβερ, να επιβιώσει η Αργεντινή με τις λέσχες Nodos, τα creditos και τους περιαστικούς λαχανόκηπους Ροσάριο, αλλά και η Βραζιλία με την Banco Palmas, που το 2008 πήρε το βραβείο «Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας» από τα Ηνωμένα Έθνη. Ένα βιβλίο πραγματικός οδηγός επιβίωσης στην εποχή της κρίσης…

-Πόσο δύσκολο είναι σε μία υπερκαταναλωτική κοινωνία να ζήσει κάποιος χωρίς ευρώ;
Όσο δύσκολο είναι σε μια φτωχευμένη κοινωνία που δεν πολυκυκλοφορεί επίσημο χρήμα να επιβιώσει κάποιος μόνο με ευρώ.

-Σήμερα στην Ελλάδα είναι δυνατή η επιστροφή στην ανταλλακτική και αλληλέγγυα οικονομία; Και τι μορφή μπορεί να έχει αυτή η οικονομία; “σου δίνω έναν τενεκέ λάδι -μου δινεις ένα τελάρο ντομάτες” ή οικονομία βασισμένη σε εναλλακτικά νομίσματα;

Βασισμένη στο κοινωνικό χρήμα, δηλαδή στα τοπικά εναλλακτικά – ιδεατά νομίσματα, τα οποία μέσα απ’ τις ηθικές – κοινωνικές τράπεζες και τις τράπεζες χρόνου μπορούν να προωθήσουν την ανταλλάξιμη εργασία δημιουργώντας μία νέα “οικονομία του ισογείου” που θα προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες σε όσους έχουν ανάγκη. Σε περιόδους οικονομικής ύφεσης η κοινωνική οικονομία είναι ο μοναδικός τρόπος για να μειωθεί η ανεργία. Ο καθένας, η καθεμία συνεχίζει να κάνει την δουλειά που ξέρει και μέσω της κοινωνικής τράπεζας και των εναλλακτικών νομισμάτων την ανταλλάσσει με προϊόντα και υπηρεσίες που προσφέρουν κάποιοι άλλοι. Προφανώς και δεν υποστηρίζουμε την επιστροφή στις πρωτόγονες ανταλλαγές αλλά ένα νέο ηλεκτρονικά προηγμένο δίκαιο σύστημα που λειτουργεί παράλληλα με το επίσημο.

-Στο βιβλίο σας παρουσιάζετε τον τρόπο που κατόρθωσε να αναταχθεί το κατεστραμμένο Βανκούβερ, να επιβιώσει η Αργεντινή με τις λέσχες Nodos, τα creditos και τους περιαστικούς λαχανόκηπους Ροσάριο, αλλά και η Βραζιλία με την Banco Palmas, που το 2008 πήρε το βραβείο «Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας» από τα Ηνωμένα Έθνη. Τι από ολα αυτά θα μπορούσε να βρει εφαρμογή στην Ελλάδα τη κρίσης;

Μα, όλα αυτά ήδη εφαρμόζονται! Στο βιβλίο μου παρουσιάζω τα sites 300 και πλέον ανταλλακτικών δικτύων, κοινωνικών τραπεζών και ηλεκτρονικών νομισμάτων που λειτουργούν τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα. Αν σερφάρεις θα ανακαλύψεις την νέα οικονομία που εφηύρε η κοινωνία για να επιβιώσει.
Δεκάδες δήμοι φτιάχνουν περι-αστικούς βιολογικούς λαχανόκηπους και οργανώνουν τοποφαγικές αγορές απευθείας διάθεσης τροφής με βάση την γεωργία της εγγύτητας, δημιουργούνται παντού κοινωνικά παντοπωλεία, ιατρεία, φαρμακεία, ωδεία, φροντιστήρια, θεατροπωλεία… Το κοινωνικό κράτος διαλύεται και την θέση του παίρνει μια νέα αλληλέγγυα οικονομία των βασικών αναγκών.
Το αναπάντεχο κίνημα “χωρίς μεσάζοντες”, το οποίο ξεκίνησε με τις πατάτες του Νευροκοπίου, είναι το μόνο που μπορεί να μειώσει τις τιμές των προϊόντων. Ακολουθεί τα βήματα του Αγγλικού κινήματος “Πόλεις σε μετάβαση” και των 1500 ΑΜΑΡ (τοποφαγικές αγορές και δίκτυα απευθείας διάθεσης τροφής) που λειτουργούν στην Γαλλία με σημαντικότερο το “Αλληλέγγυο Κολοκύθι” στο Παρίσι.

- Λέγοντας  “μπορώ και χωρίς ευρώ” εννοείτε ότι είναι δυνατή η ζωή χωρίς χρήματα, ή χωρίς το συγκεκριμένο νόμισμα;

Λέω: και χωρίς ευρώ. Χρησιμοποιώ έναν σύνδεσμο ανάμεσα στο ευρωπαϊκό νόμισμα και στα τοπικά εναλλακτικά νομίσματα που κυκλοφορούν. Αν δεν σε φτάνουν τα ευρώ, αντάλλαξε προϊόντα, υπηρεσίες και εργασία δημιουργώντας κοινωνικό χρήμα. Λεφτά υπάρχουν! Αρκεί να τα εφεύρεις… Όπως τα εφήυρε μετά το ξέσπασμα της κρίσης του ’29 η Αυστριακή πόλη Worgl, όπου ο δήμος έκοψε τοπικό νόμισμα, η ανεργία μειώθηκε και από το 1932 έως το 1934 αυτή την πόλη δεν την άγγιζε η κρίση…

-Πόσο διαδεδομένη είναι η κοινωνική οικονομία σε άλλες χώρες της Ευρώπης και τι μορφές έχει;

Οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία έχουν τεράστια εμπειρία στην αλληλέγγυα οικονομία. Στην Αγγλία λειτουργούν παντού ηλεκτρονικά ανταλλακτικά δίκτυα LETS. Στην Γερμανία κυκλοφορούν παράλληλα με το ευρώ 53 εναλλακτικά νομίσματα που υποστηρίζονται από 85 κοινωνικές τράπεζες. Στο Βερολίνο, ας πούμε, μπορείς να πληρώσεις με νόμισμα “Μπερλίνερ” σε εκατοντάδες καταστήματα. Στην Γαλλία το “SOL” λειτουργεί σαν τριπλό νόμισμα: για ηθικό – ισοδίκαιο εμπόριο, για κοινωνική αλληλεγγύη (κοινωνικά παντοπωλεία – ιατρεία κοκ) και για αλληλοβοηθητικές υπηρεσίες υγείας.
Ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα της οικονομίας υπάρχει και η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία που αποτελεί πλέον το 10% του συνόλου της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Αν στην Ελλάδα φτάσουμε σ’ αυτό το επίπεδο τόσο η ανεργία όσο και η μαύρη εργασία θα μειωθούν θεαματικά. Ότι συνέβη και στην Αργεντινή. Όπως υποστηρίζει ο Μπερνάρντ Λιετέρ – ένας απ’ τους σχεδιαστές του ευρώ – στο βιβλίο του “Το μέλλον του χρήματος”: “η νομισματική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για την βιωσιμότητα και την προσαρμοστικότητα της οικονομίας”.

-Άπό τότε που τα σύννεφα της κρίσης εγκαταστάθηκαν μόνιμα πάνω από την χώρα μας αυξάνονται και πληθύνονται δίκτυα και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται προκειμένου οι Έλληνες να αντισταθούν στην βίαιη υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου. Εσείς έχετε χαρτογραφήσει τους φορείς αυτούς. Μπορείτε να μας παρουσιάσετε συνοπτικά την δραστηριότητα αυτη; πόσοι είναι οι φορείς και σε ποιους τομείς δραστηριοποιούνται;

Για την 2η έκδοση (γιατί η πρώτη εξαντλήθηκε) του βιβλίου συμπληρώνω νέα δίκτυα συνεχώς. Πιστεύω ότι ως το φθινόπωρο θα ξεπερνούν τα 500. Στην πρώτη έκδοση πρόλαβα τα νομίσματα της Καλαμαριάς (το ΚΟΙ.ΝΟ) και της Σύρου (το Σ.ΑΝΟ) αλλά δεν πρόλαβα το νέο νόμισμα της Κω και το ανταλλακτικό δίκτυο της Καλαμάτας. Μόνο ο Δήμος Αμαρουσίου φτιάχνει 12 αστικούς λαχανόκηπους για να δουλεύουν άνεργοι, μετανάστες και να συμπληρώνουν το εισόδημά τους χαμηλόμισθου και χαμηλοσυνταξιούχοι. Μέχρι το φθινόπωρο θα λειτουργούν κοινωνικές τράπεζες και θα κυκλοφορούν εναλλακτικά νομίσματα στους περισσότερους Νομούς της χώρας. Σε όλους τους δήμους δημιουργούνται κοινωνικά παντοπωλεία, ιατρεία, φαρμακεία, φροντιστήρια, περι-αστικοί λαχανόκηποι και τοποφαγικές αγορές απευθείας διάθεσης τροφής. Καταγράφω συνεχώς δεκάδες οικοκοινότητες, τράπεζες και ανταλλακτήρια σπόρων για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας,  χαριστικά – ανταλλακτικά παζάρια, αυτοδιαχειριζόμενους πολυχώρους, κοινωνικές συλλογικές κουζίνες, φορείς ισοδίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου, οργανώσεις παράκαμψης των μεσαζόντων, εργασιακές κολεκτίβες. Για τα επίσημα ΜΜΕ όλος αυτός ο κόσμος είναι σαν να μην υπάρχει… Μόνο το “Πελίτι” προβάλλουν λίγο τώρα. Αφού κατόρθωσε να ανταλλάξουν σπόρους χωρίς χρήματα 100.000 επαγγελματίες και ερασιτέχνες καλλιεργητές τα τελευταία… 17 χρόνια, για να διασωθούν οι ντόπιες ποικιλίες.

-Πιστεύετε ότι ακόμα και σήμερα που οι Έλληνες ζουν στο πετσί τους τις συνέπειες της κρίσης υπάρχουν πολλοί που δεν έχουν διαχωρίσει τις πραγματικές από τις πλασματικές τους ανάγκες; και πόσο απαραίτητο είναι να το κάνουν; Υπάρχει άμυνα στην πληγή του καταναλωτισμού;

Ναι, μιλάμε για την “οικονομία των ριζικών αναγκών” όπως την ονομάτισε η Ανιές Χέλερ της αυτοδιαχειριστικής εφηβείας μας. Δεν μπορείς να τρέχεις πλέον αγχωμένος πίσω από τις πλασματικές ανάγκες που σου δημιούργησε το σύστημα, απλούστατα γιατί ξαφνικά με μια κίνηση στις εξαφανίζει… Ο παραδοσιακός καταναλωτισμός επιφέρει απομόνωση, υποστηρίζει η Ελοΐζα Πριμαβέρα καθηγήτρια του School of Economics του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, η οποία έχει ιδρύσει το Δίκτυο Αλληλέγγυας Κοινωνικής Οικονομίας της Λατινικής Αμερικής. Αντιθέτως, το κοινωνικό χρήμα ενισχύει τις κοινότητες και αντικαθιστά την λογική της έλλειψης μ’ εκείνη της αφθονίας”. Όπως επιβίωσε η Αργεντινή, όπως ζουν εκατομμύρια νέοι και φτωχοί στην Ευρώπη, έτσι θα επιβιώσουμε και θα τα καταφέρουμε και εμείς. Ανάμεσα στον καταναλωτισμό και την ανέχεια είμαστε αναγκασμένοι να εφεύρουμε ένα νέο εναλλακτικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, μια εναλλακτική κουλτούρα ζωής.

-Υπάρχουν κάποιες συμβουλές-ένας οδηγός προσαρμογής κι επιβίωσης στην κρίση;

Αυτό επιχείρησα να κάνω με το βιβλίο μου “Μπορώ και χωρίς ευρώ”. Είναι μια δημοσιογραφική έρευνα που… δεν αποκρύπτει αλλά διαδίδει τις πηγές της. Για να μπορεί ο καθένας να δει πως τα καταφέρνουν κάποιοι άλλοι και να προσπαθήσει κι αυτός…

-Πιστεύετε ότι φτάσαμε στον πάτο ή έχει και παρακάτω;

Κάτω από κάθε πάτο υπάρχει ακόμη ένας και στο βάθος κόλαση… Μόνο όσοι κατέβηκαν εκεί κάτω και γλωσσοφίλησαν τον Βελζεβούλ μπορούν να διανοηθούν τι μας επιφυλάσσει για “μια αιωνιότητα και μια μέρα” αν δεν αντιδράσουμε. Μόνο όσοι έχουν νωπή ακόμη στα χείλη τους την γεύση απ’ τα σάπια δόντια του… Αν επιτρέψουμε να μας πάρει με φόρα η κατηφόρα (όπως ο “Μεγάλος κατήφορος” της Ζωής Λάσκαρη) θα επιστρέψουμε τάχιστα στην δουλοπαροικία. Με μια σιδερένια αλυσιδούλα στο πόδι θα κυκλοφορούμε και θα μας πουλάνε έναντι πινακίου φακής για να χτίζουμε τους ηλεκτρονικούς ουρανοξύστες του μέλλοντός τους, αμισθί.