ΤΣΩΡΤΣΙΛ ΓΙΑΛΑΝΤΖΙ…!

Του Χαριδημου Κ. Τσουκα*

Νομίζει ότι με τη ναρκισσιστική ρητορική του θα παραλύσει η λογική μας ικανότητα. Θεωρεί ότι με τον χειμαρρώδη λόγο του θα παραβλέψουμε την ηγετική του ανεπάρκεια. Πιστεύει ότι με τις αγωνιώδεις εκκλήσεις του θα ξεχάσουμε την πολιτική του ατολμία. Είναι λίγο δύσκολο, για τον κ. Βενιζέλο. Διατηρούμε σώας τα φρένας και τη μνήμη μας σε πλήρη λειτουργία.

«Η κυβέρνηση […] δεν βρίσκεται μόνη της στη χώρα αυτή», είπε. «Αυτό που αμφισβητείται διεθνώς, αυτό που είναι πια ένα στερεότυπο αρνητικό για την Ελλάδα, είναι η ικανότητα όχι της κυβέρνησης, αλλά η ικανότητα της χώρας.

Αμφισβητείται ακόμα περισσότερο, εάν η Ελλάδα ως χώρα, ως κοινωνία, ως έθνος, έχει την πραγματική βούληση να κάνει όλα όσα πρέπει, προκειμένου να βγει οριστικά από την κρίση[…]». Προσέξτε το ρητορικό κόλπο: ο υπουργός Οικονομικών μετατοπίζει την ευθύνη του κυβερνήτη στους ώμους του απρόσωπου «έθνους». Μιλάει ανθρωπομορφικά για τη χώρα για να μη μιλήσει για τις διαδικασίες με τις οποίες παράγονται τα αποτελέσματα (τα αρνητικά στερεότυπα) που εκ των υστέρων αποδίδονται στη χώρα.

Δείτε τι συμβαίνει. Αν ο Φωτόπουλος λ.χ. απειλεί να μην εφαρμόσει τον νόμο για το τέλος ακινήτων και η τρόικα τον παίρνει στα σοβαρά, αν δηλαδή οι ξένοι μάς θεωρούν μια χώρα στην οποία δεν υφίσταται αποτελεσματικό κράτος δικαίου, η αντίληψή τους αυτή οφείλεται πρωτίστως στο γεγονός ότι η κυβέρνηση του κ. Βενιζέλου έχει επιτρέψει σε απειλές σαν αυτές του Φωτόπουλου να καταστούν αξιόπιστα υλοποιήσιμες. Δεν υπάρχει συμμετρία μεταξύ των κοινωνικών παικτών (π.χ. κυβέρνησης και συνδικαλιστών), δεν έχουμε όλοι την ίδια εξουσία. Ο κ. Βενιζέλος διαχέει ρητορικά την ευθύνη στο «έθνος» για να μη λογοδοτήσει ο ίδιος και η κυβέρνησή του για τις ηγετικές επιλογές που συνέβαλαν στο να παραχθούν τα αρνητικά στερεότυπα με τα οποία τώρα δυσανασχετούν.

Με άλλα λόγια, το στερεότυπο της «χώρας που δεν θέλει να σωθεί», είναι το αποτέλεσμα που παρήχθη, κυρίως, από τον τρόπο που πολιτεύεται η κυβέρνηση Παπανδρέου-Βενιζέλου (όπως και οι προηγούμενες, το φαινόμενο είναι συστημικό). Η εκάστοτε κυβέρνηση έχει τον κύριο ρόλο και αναλαμβάνει τις πιο αποφασιστικές πρωτοβουλίες στο πολιτικό παιχνίδι. Ναι, δεν είναι ο μόνος παίκτης, αλλά είναι ο σημαντικότερος. Αν ο κάθε Φωτόπουλος κατέληξε να έχει τόσο αποφασιστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις είναι επειδή τού έχει παραχωρηθεί τέτοιος ρόλος από το φαύλο πολιτικό σύστημα. Πώς το είπε ο Χρυσοχοΐδης τις προάλλες; «Είμαστε περήφανοι για τον κ. Φωτόπουλο»! Να είστε, εμείς τι φταίμε;

Ο κ. Βενιζέλος δεν αποποιείται μόνο την ηγετική ευθύνη. Προσποιείται τον ηγέτη σε καιρό πολέμου. «Οπως είχε πει κάποτε ο Τσώρτσιλ στους Βρετανούς […] ότι «σας υπόσχομαι ιδρώτα, αίμα και δάκρυα», δυστυχώς η κυβέρνηση δεν έχει να υποσχεθεί τώρα φοροαπαλλαγές, ούτε παροχές. Εχει να υποσχεθεί «μια εθνική, δίκαιη προσπάθεια προκειμένου να βγούμε από την κρίση». Προσέξτε: δεν τολμά να εκφέρει το αντίστοιχο του «ιδρώτα, δάκρυα και αίμα». Μας παραπέμπει σε κάποιον που το είπε! Τσώρτσιλ γιαλαντζί!

Ξέρει τι κάνει. Αν τολμούσε να εκφέρει έναν γνησίως τσωρτσιλικό λόγο, θα γινόταν καταγέλαστος. Ο ηγετικός λόγος δεν είναι δικολαβική ρητορική, ούτε χειμαρρώδης ροή λέξεων. Ο ηγετικός λόγος είναι τόσο καλός όση η επιρροή που ασκεί στους αποδέκτες του: όσο, δηλαδή, καταφέρνει να εμπνέει και να συγκινεί. Ακόμη και τώρα, όταν ακούς τις περίφημες ραδιοφωνικές ομιλίες του Τσώρτσιλ ανατριχιάζεις, συγκινείσαι, πιστεύεις στις δυνάμεις σου, ατομικές και εθνικές – «ναι, θα τα καταφέρουμε».

Δεν γνωρίζω κάποιον που να συγκινείται από τον λόγο του κ. Βενιζέλου. Οχι γιατί είναι υπερβολικά εγκεφαλικός, αλλά γιατί δεν εκφέρεται απλώς από μια ομιλούσα κεφαλή, αλλά από μια ενσώματη ιστορική ύπαρξη: κάποιον που δεν διακινδύνευσε ποτέ τίποτα στην πολιτική του διαδρομή (αντίθετα με τον Τσώρτσιλ), δεν ταυτίστηκε ποτέ με μια ριζοσπαστική ιδέα, κάποιον που κινήθηκε πάντοτε στη θαλπωρή και γεύτηκε τα ποικίλα οφέλη του χρεοκοπημένου πολιτικού συστήματος. Ο ηγετικός λόγος αποκτά δραστικότητα από τα έργα, όχι τα λόγια.

Το δράμα μας όμως δεν τελειώνει εδώ. Αυτοί που ετοιμάζονται να κυβερνήσουν δεν είναι καλύτεροι. Ο Σαμαράς αντιπολιτεύεται σήμερα με τον ίδιο τρόπο που αντιπολιτευόταν ο Παπανδρέου χθες. «Πάγωμα μισθών» έλεγε ο Καραμανλής το 2009, «λεφτά υπάρχουν» απαντούσε ο Παπανδρέου. «Η χώρα χρεοκοπεί» λέει ο Παπανδρέου σήμερα, «εγώ θα διαπραγματευθώ καλύτερα με τους δανειστές» αντιτείνει ο Σαμαράς. Ιδού το μοτίβο της άμετρα συγκρουσιακής συμπεριφοράς που έχει συσσωρεύσει τόσα προβλήματα στη χώρα. Οι πολιτικάντηδες των δύο κομμάτων εξουσίας χρονίως κυβερνούν και αντιπολιτεύονται με ομόλογο τρόπο. Πλήρες αδιέξοδο.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

* Ο κ. Χ. Κ. Τσούκας (htsoukas@gmail.com) είναι καθηγητής στα πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.