Λούκα Κατσέλη Νέο Μνημόνιο: Τα όχι – τα γιατί – τα πρέπει

 Γιατί η Συνέντευξη;

Δεδομένου ότι ο Κανονισμός της Βουλής δεν έδινε δυνατότητα αιτιολόγησης της ψήφου και ακόμα επειδή η σιωπή δίνει λαβή σε παρερμηνείες, άλλοτε καλόβουλες, άλλοτε κακόβουλες, θεωρώ αναγκαία τη σημερινή συνέντευξη Τύπου για να απαντήσω σε ερωτήματα τα οποία έχουν γεννηθεί. Γιατί το όχι; Tί μπορούσε να είχε γίνει μέχρι την Κυριακή; Tί πρέπει να γίνει τώρα;

Πριν απαντήσω επιτρέψτε μου να παρατηρήσω ότι επιτέλους πρέπει  να καταρριφθεί μια για πάντα η πρωτόγονη και επικίνδυνη αντίληψη ότι οι πολιτικές επιλογές   κινούνται μεταξύ άσπρου και μαύρου και ότι η πολιτική γίνεται στη βάση απλουστευτικών, εκβιαστικών διλημμάτων όπως: Αποδοχή του Νέου Μνημονίου  ή χρεοκοπία, ψήφιση νομοσχεδίου ή έξοδος από την Ευρωζώνη.

Τα διλήμματα είναι πάντα σύνθετα. Οι απαντήσεις απαιτούν πληροφόρηση, τεκμηρίωση, νηφάλιο διάλογο. Αποφάσεις που εκβιάζονται κάτω από καθεστώς πρόκλησης πανικού και τρόμου στην κοινωνία είναι επικίνδυνες αποφάσεις για τη δημοκρατία και  δεν προάγουν ούτε το εθνικό ούτε το  δημόσιο συμφέρον.

Δυστυχώς , για άλλη μια φορά , η Κυβέρνηση της χώρας ενήργησε με αυτό τον απαράδεκτο τρόπο :

α) Κανένα στοιχείο, καμμία τεκμηρίωση  ούτε για τις νομικές επιπτώσεις των συμβάσεων , ούτε για τη βιωσιμότητα του χρέους  ούτε για τα αναμενόμενα αποτελέσματα  των μέτρων.

β) Ψήφιση του ΝΣ με τη διαδικασία του κατεπείγοντος που σημαίνει μόνο λίγες ώρες συζήτηση στη Βουλή και

γ)Ανεπίτρεπτη εκστρατεία εκφοβισμού και δημιουργίας πανικού : H ψηφίζουμε ναι σε όλα ή χρεοκοπούμε αύριο. Ένα ανυπόστατο  ψευτοδίλημμα.

Κι ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο διότι πιστεύω ότι είναι πολύ κρίσιμο.

Η κυβέρνηση και η Τρόικα τρομοκρατούν το πολιτικό σύστημα και την κοινωνία με τον εκβιασμό ότι το «όχι» στο νέο Μνημόνιο σημαίνει έξοδος από το ευρώ και  χρεοκοπία. Στην πραγματικότητα είναι το Νέο Μνημόνιο που εγκυμονεί τέτοιους κινδύνους για τη χώρα .

 Και εξηγούμαι:  Καταρχήν, δεν υπάρχει καμία διάταξη που να προβλέπει την αποβολή ενός κράτους-μέλους από την Ε.Ε. ή την ΟΝΕ χωρίς τη θέλησή του. Αυτό είναι γνωστό και νομικά τεκμηριωμένο ακόμα και από τις νομικές υπηρεσίες της ΕΚΤ. Κατέθεσα τη σχετική έκθεση στη Βουλή. Ας θάψουμε λοιπόν αυτόν τον μύθο μια για πάντα.

Σχετικά με το δεύτερο επιχείρημα, ότι αν δεν συναινέσουμε στο πακέτο ως έχει δεν θα μπορέσουμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις, οι δημοσιονομικές συνθήκες έχουν σήμερα βελτιωθεί σε σχέση με  το 2010, και για πρώτη φορά εμφανίζεται ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα το δεύτερο εξάμηνο του 2011 στο Τακτικό Προϋπολογισμό, της τάξης των 831 εκ. ευρώ. Αυτό ισχυροποιεί τη διαπραγματευτική μας βάση, ιδιαίτερα όταν μπορούμε να αποδείξουμε ότι το νέο Μνημόνιο χειροτερεύει τις προοπτικές δημοσιονομικής εξυγίανσης.

Ας μην ξεχνάμε τέλος ότι ακόμα και τώρα μπορεί να επέλθει πιστωτικό γεγονός   εάν επαληθευθούν οι προβλέψεις, ότι λόγω του μεγάλου «κουρέματος» η συμμετοχή των ιδιωτών δεν θα είναι η αναμενόμενη  και ενεργοποιηθούν οι λεγόμενες ρήτρες συλλογικής δράσης (CAC’s). Κάτι τέτοιο γίνεται πιο πιθανό όσο παρατείνεται η αβεβαιότητα, όσο βαθαίνει η ύφεση στην ελληνική οικονομία και όσο γερμανοί αξιωματούχοι όπως ο κ. Σόιμπλε εξακολουθούν να κάνουν απερίσκεπτες δηλώσεις και να συνεχίζουν τις παρελκυστικές τακτικές τους.  

II Γιατί ψήφισα επομένως όχι;

Ψήφισα «όχι» για 4 βασικούς λόγους :

Α) Γιατί δεν είχα  καμμία έγκυρη νομική διαβεβαίωση ότι με τη  Νέα Δανειακή Σύμβαση , το σχέδιο της οποίας εγκρίναμε, δεν περιορίζεται σημαντικά η εθνική μας κυριαρχία και δεν παραβιάζονται σημαντικές συνταγματικές ρυθμίσεις.

Β) Γιατί έχω την ακλόνητη  πεποίθησή  ότι τα μέτρα που τη συνοδεύουν ενισχύουν επικίνδυνα την υφεσιακή διολίσθηση στην ελληνική οικονομία και  αντιστρατεύονται την βιωσιμότητα του χρέους και την έξοδο της χώρας από την κρίση. Τα ίδια τα μέτρα του Νέου Μνημονίου  οδηγούν τη χώρα σε επίσημη ή άτακτη χρεοκοπία σε χρόνο επιλογής των πιστωτών μας, όταν δηλαδή έχουν διασφαλιστεί πλήρως τα συμφέροντα των πιστωτών μας και των τραπεζών και  έχουν πετύχει να απομονώσουν « το πρόβλημα Ελλάδα» ώστε να μην υπάρξουν   αρνητικές επιπτώσεις στο ευρώ και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης.

Γ) Γιατί , αντίθετα με τις επιλογές του Πρώτου Μνημονίου , οι ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο Νέο Μνημόνιο, καταπατούν  με   αντισυνταγματικό τρόπο  ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις  και το σημαντικότερο αποδομούν πλήρως το θεσμικό οικοδόμημα  των  συλλογικών  διαπραγματεύσεων που αποτελεί τη βάση προάσπισης βασικών εργασιακών δικαιωμάτων και του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού κεκτημένου .

Δ) Γιατί  τα μέτρα που υιοθετούνται είναι κοινωνικά δυσβάστακτα,  και προωθούν μια πρωτόγνωρη  ανακατανομή οικονομικής δύναμης σε βάρος των μεσαίων και λαϊκών στρωμάτων που  εντείνει τη ανισότητες ,διαρρηγνύει την κοινωνική συνοχή , κάνει την πολιτική διαχείριση του Νέου Μνημονίου και της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων βαθύτατα προβληματική και υπονομεύει τη δημοκρατία στον τόπο. 

Ζυγιάζοντας προσεκτικά τις αρνητικές επιπτώσεις των τεσσάρων αυτών παραμέτρων με τα όποια οφέλη από ένα « ναι» και λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που είχαμε και ακόμα έχουμε να διαπραγματευθούμε  μια εναλλακτική  πρόταση μέτρων κατέληξα ανεπιφύλακτα στο «όχι» .

Λίγα μόνο πρόσθετα λόγια για καθένα από τους 4 λόγους :

Α) Νομικές Δεσμεύσεις:

Υπενθυμίζω ότι η Σύμβαση για το Πρώτο Μνημόνιο  ήρθε στη Βουλή για κύρωση τον Ιούνιο του 2010 στα Αγγλικά  αλλά αποσύρθηκε και  δεν κυρώθηκε χωρίς να εξηγηθεί ποτέ ο λόγος . Εξουσιοδοτήσαμε τότε τον πρώην Υπουργό Οικονομικών να υπογράψει τη Σύμβαση η οποία θεωρήθηκε  μια απλή δανειακή σύμβαση . Σήμερα το σχέδιο τη Νέας Σύμβασης έρχεται στη Βουλή για έγκριση. Δεν είμαι νομικός με εξειδικευμένες γνώσεις . Αλλά ως οικονομολόγος με πολυετή εμπειρία σε διεθνείς διαπραγματεύσεις θεωρώ εξαιρετικά επίφοβες διατάξεις όπως την παραίτηση από ασυλία όχι μόνο του Ελληνικού Δημοσίου αλλά και της  Τραπέζης της Ελλάδος που πρώτη φορά επιβάλλεται.  Αυτό παραπέμπει ευθέως ,στο μυαλό μου τουλάχιστον, σε δυνατότητα κατάσχεσης όχι μόνο της ιδιωτικής τουλάχιστον περιουσίας του δημοσίου αλλά και περιουσιακών στοιχείων της Τραπέζης της Ελλάδος κάτω από εξαιρετικά  περιορισμένες εξουσίες  του Έλληνα δικαστή. Σε αυτά είναι πιθανό να συμπεριλαμβάνονται και τα  αποθέματα  χρυσού του Ελληνικού Δημοσίου που φυλάσσονται εκεί .  Η Σύμβαση αυτή δεν είναι επομένως μια απλή δανειακή Σύμβαση αλλά μια διεθνής Σύμβαση που περιορίζει  την εθνική κυριαρχία και έπρεπε να κυρωθεί ως τέτοια και μάλιστα με την αυξημένη απαρτία που προβλέπει το Σύνταγμα . Πόσο μάλλον όταν απ’ ό,τι γνωρίζω είναι  η πρώτη  φορά που χώρα της ΕΕ και  της Ευρωζώνης υπάγει Διεθνή Συνθήκη την οποία συνάπτει σε αλλοδαπό δίκαιο και δέχεται να υπαχθεί στη δικαιοδοσία αλλοδαπού δικαστηρίου.   Κάποιος μου είπε : H Γερμανία ακόμα και όταν έσφαξε κόσμο αρνήθηκε να  παραιτηθεί  από την ασυλία της χώρας . Και εμείς το κάνουμε έτσι ελαφρόμυαλα για μια τέτοια  Σύμβαση;

Β) Οικονομικές Επιπτώσεις:

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι με τη διαγραφή χρέους 100 δις. ευρώ το χρέος γίνεται πλέον βιώσιμο με πιθανότητα το 2020 να κινείται  στο επίπεδο του 120% του ΑΕΠ. Χθες ο ίδιος ο κος Γιούνκερ αμφισβήτησε τη βιωσιμότητα του υπάρχοντος χρέους και τις προβλέψεις αυτές.

Την ίδια άποψη έχει από καιρό και το ΔΝΤ.

Η τραγική αλήθεια όμως είναι ότι με το Νέο Μνημόνιο το  χρέος όχι μόνο δεν γίνεται βιώσιμο αλλά διογκώνεται. Η εξυπηρέτησή του ,ακόμα και μετά μια επιτυχημένη ολοκλήρωση του  PSI, γίνεται πιο προβληματική. Η εμπειρία του 2011 αποτελεί απόδειξη : το  χρέος αυξήθηκε κατά 24 δις , δηλαδή περίπου κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ.

Με συντηρητικούς υπολογισμούς που κατέθεσα για άλλη μια φορά στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής , η ύφεση το 2012 και το 2013 θα βαθύνει επικίνδυνα . Θα ξεπεράσει το -7 %. Οι εκτιμήσεις της Κυβέρνησης και της Τρόικας είναι εντελώς εξωπραγματικές .

Δυστυχώς για άλλη μια φορά φοβάμαι ότι θα επιβεβαιωθώ εκ των υστέρων όπως έγινε και για τις αρνητικές προβλέψεις για το 2011 που κατέθεσα πριν λίγους μήνες  όταν συζητούσαμε το Πολυνομοσχέδιο και το Άρθρο 37.  Η βαθειά ύφεση θα μειώσει τα έσοδα και τις ασφαλιστικές εισφορές, θα διογκώσει τη δαπάνη για επιδόματα ανεργίας και κοινωνικές παροχές , θα  διευρύνει τα ελλείμματα και θα κάνει την  εξυπηρέτηση του χρέους πολύ δύσκολη ακόμα και μετά το PSI. Με τα μέτρα αυτά κυνηγάμε την ουρά μας. Όπως έχει αποδειχθεί σε άλλες χώρες, παρόμοιες πολιτικές σκληρής λιτότητας θα οδηγήσουν σε άτακτη χρεοκοπία. Άρα το «όχι» στα μέτρα αυτά, και όχι το «ναι», αποτρέπει τη χρεοκοπία. 

Γ) Αποδόμηση Συλλογικών Διαπραγματεύσεων

Η Κυβέρνηση και η Τρόικα ισχυρίζονται , ότι  η δραστική περικοπή  μισθών στον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των κατώτατων μισθών καθώς και η αποδόμηση εργασιακών κεκτημένων και συλλογικών συμβάσεων  θα καταστήσουν την ελληνική οικονομία πιο ανταγωνιστική μειώνοντας την ανεργία.

Όπως κάθε μικρομεσαίος επιχειρηματίας ξέρει, μια τέτοια θέση  προδίδει στην καλλίτερη περίπτωση  παντελή άγνοια των συνθηκών της Ελληνικής αγοράς .  Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που συνθλίβονται από την έλλειψη τζίρου όχι μόνο δεν θα προβούν σε νέες προσλήψεις αλλά πολλές θα αναγκαστούν να κλείσουν κάτω από το βάθεμα της ύφεσης. Οι μεγάλες δυναμικές εξαγωγικές επιχειρήσεις δεν θα επηρεασθούν καθώς κερδίζουν από την σωστή αξιοποίηση του στελεχιακού τους δυναμικού. Ποιοι θα κερδίσουν ; Κυρίως  οι Τράπεζες ,μεγάλα  ξενοδοχεία στο χώρο του Τουρισμού , Σούπερ Μάρκετ και κάποιες προβληματικές επιχειρήσεις που θα μειώσουν το εργατικό τους κόστος για να κρατηθούν στην αγορά ή και να αυξήσουν τα κέρδη τους χωρίς να προσλάβουν πρόσθετο κόσμο. Το πιο πιθανό : θα μειωθούν κι άλλο οι μισθοί και θα αυξηθεί η ανεργία.

Το δεύτερο Μνημόνιο όμως  δεν εξαντλείται σε οριζόντιες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, που ενδεχομένως στο μέλλον θα μπορούσαν να αντιστραφούν όπως έκανε το πρώτο Μνημόνιο.

Περιλαμβάνει μέτρα που καταλύουν το Ευρωπαϊκό κοινωνικό κεκτημένο. Αποδομεί  ολόκληρο το σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Ακυρώνεται στην ουσία το δικαίωμα προσφυγής στη διαιτησία από τους εργαζόμενους. Οι όροι εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, παύουν να αποτελούν αντικείμενο  διαπραγμάτευσης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και ρυθμίζονται είτε από τον εργοδότη μέσω ατομικών συμβάσεων είτε με κρατική παρέμβαση. Ακόμα και ο κατώτατος μισθός της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας γίνεται από τον Ιούλιο ένα «βαρέλι δίχως πάτο», καθώς όποτε η Τρόικα ή η Κυβέρνηση το απαιτεί μπορεί να μειώνεται. Η Ελλάδα καθίσταται έτσι ο Δούρειος Ίππος για την ανατροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Κεκτημένου στα εργασιακά. 

Δ) Κοινωνικές και Πολιτικές Επιπτώσεις  

Τα μέτρα του Νέου Μνημονίου ιδιαίτερα δε τα  εργασιακά  όχι μόνο θα διευρύνουν επικίνδυνα  τις ανισότητες, όχι μόνο θα αυξήσουν την ανεργία και τη φτώχεια  αλλά θα υπονομεύσουν  επικίνδυνα την εργασιακή ειρήνη και την επίτευξη στοιχειώδους κοινωνικής συναίνεσης που είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίτευξη των στόχων κάθε  προγράμματος. Το πρόβλημα με το Νέο Μνημόνιο  είναι διττό : στερείται οικονομικής λογικής  αλλά στερείται και πολιτικής λογικής. Οι μεταρρυθμίσεις πετυχαίνουν όταν εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις μιας ελάχιστης κοινωνικής συναίνεσης. Όταν η κοινωνία στο σύνολό της αντιδρά, δεν πιστεύει ότι τα μέτρα θα αποδώσουν. Εκβιάζεται για να συναινέσει και δέχεται συνεχώς απειλές και προσβολές , τότε γρήγορα ή αργά εξεγείρεται . Η εξέγερση έχει πολλές εκφάνσεις –όλες εξίσου επικίνδυνες. Η πιο επικίνδυνη για μένα είναι η πλήρης απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος και των δημοκρατικών θεσμών .

ΙΙΙ Υπήρχε και Υπάρχει Έστω και Τώρα Εναλλακτική ;

Και υπήρχε και υπάρχει εναλλακτική πρόταση . Στοιχεία αυτής της εναλλακτικής « Για έναν  Προοδευτικό Χάρτη Εξόδου από την Κρίση» τα είχα καταθέσει στην Εθνική Προγραμματική Συνδιάσκεψη του ΠΑΣΟΚ  στις 3 Σεπτέμβρη του 2011. Ποτέ δεν συζητήθηκε . Από τότε και ιδιαίτερα μετά το Πολυνομοσχέδιο του Οκτωβρίου, όταν διέβλεψα σωστά το πού οδηγούμεθα, πρότεινα και δημοσίως και κατ ιδίαν και στον Υπουργό Οικονομικών και στον Πρωθυπουργό να   ετοιμασθεί έγκαιρα ένα «Εθνικό Σχέδιο Οικονομικής Ανασυγκρότησης» που θα έπρεπε να αποτελέσει τη βάση των διαπραγματεύσεων.  Θα μπορούσαμε με αυτό τον τρόπο να προτάξουμε αξιόπιστα εναλλακτικά  μέτρα με τη μέγιστη δυνατή δημοσιονομική απόδοση και την ελάχιστη δυνατή υφεσιακή επίπτωση. Δεν εισακούσθηκα.

Αντί  αλλαγής του διαπραγματευτικού πλαισίου που θα μπορούσε να επιχειρήσει και να πετύχει, η Κυβέρνηση Παπαδήμου προσήλθε χωρίς το δικό της σχέδιο στις διαπραγματεύσεις. Επέλεξε να δώσει μάχη οπισθοφυλακής και  τελικά να συρθεί και να συμφωνήσει με τις περισσότερες απαιτήσεις της Τρόικας, στη βάση αναποτελεσματικών ,  ξεπερασμένων νεοφιλελεύθερων επιλογών που αντιστρατεύονται τις επιδιώξεις του όλου εγχειρήματος.

Αυτή η επιλογή είναι  ακόμα και τώρα ανοικτή δεδομένης και της παρελκυστικής τακτικής των εταίρων μας που ανέβαλαν το Eurogroup και  αναζητούν πρόσθετες εγγυήσεις.

 Η σοσιαλδημοκρατική ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αποφάσισε να στείλει μία «εναλλακτική τρόικα» στην Ελλάδα για να επεξεργαστεί ένα πρόγραμμα εξόδου από την κρίση βασισμένο στην ανάπτυξη και όχι στη λιτότητα.

Ο ίδιος υποψήφιος των Σοσιαλιστών στις γαλλικές Προεδρικές εκλογές κ. Francois Hollande, τόνισε ότι τα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα δεν αποτελούν συνταγή εξόδου από την κρίση. Η κυβέρνηση, δυστυχώς, ήταν και παραμένει απούσα από αυτή τη συζήτηση.

Η Κυβέρνηση επομένως  έχει τη δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών :

• να προτείνει αλλαγές στο νέο Μνημόνιο στη βάση ενός Εθνικού Προγράμματος με συγκεκριμένες δεσμεύσεις των εταίρων μας για παροχή ρευστότητας και δεσμεύσεις εκ μερους μας για αποτελεσματική εφαρμογή
• να γίνουν σημαντικές αλλαγές στις ρυθμίσεις για τα εργασιακά, που είναι αντισυνταγματικές και αντιστρατεύονται το ευρωπαϊκό κεκτημένο
• να γίνει μία εκστρατεία ενημέρωσης προς όλα τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. αλλά και διεθνώς, και ιδιαίτερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης,  στη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας απέναντι σε μέτρα και πολιτικές που ναρκοθετούν τις προοπτικές ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας και καθιστούν μη βιώσιμη τη διαχείριση του χρέους.

Για να γίνουν αυτά όμως θα πρέπει τόσο η Κυβέρνηση όσο και η κοινωνία να πιστέψουν ότι υπάρχουν περιθώρια διαπραγματεύσεων. Να καταστεί αντιληπτό είναι ότι το Νέο Μνημόνιο δεν είναι  και δεν θα μπορούσε να είναι μονόδρομος.

Στην πολιτική δεν υπάρχουν αδιέξοδα.

Πιστεύω ότι οι θέσεις αυτές πρέπει να γίνουν αντικείμενο εκτεταμένης συζήτησης και διαλόγου τόσο στο κοινοβούλιο όσο και στα θεσμικά όργανα όλων των κομμάτων, και ιδιαίτερα όσων στηρίζουν τη κυβέρνηση Παπαδήμου.

Στο ΠΑΣΟΚ έχουν δοθεί μάχες για ένα ανοικτό και δημοκρατικό κόμμα. Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή για την πατρίδα, δεν μπορούν να εξοβελιστούν ιδέες και προτάσεις από τα συλλογικά όργανα. Η αντιπαράθεση ιδεών και προτάσεων είναι απαραίτητη όσο ποτέ, πρέπει να γίνει μέσα στα συλλογικά όργανα με τη συμμετοχή όλων.

Μόνο μετά από ένα ανοιχτό και επίπονο διάλογο μπορεί να αναδειχθούν νέες προγραμματικές προτάσεις, να νομιμοποιηθούν διαδικασίες ανάδειξης θεσμικών οργάνων και  εκλογή νέου Προέδρου του κινήματος από τη βάση.

 Όσοι αποφασίσουν διαφορετικά θα σηκώσουν στους ώμους μια βαριά ιστορική ευθύνη γιατί διασπώντας το κίνημα, προσβάλουν την ιστορία του και ακυρώνουν την προοπτική του.