Μανόλης Δρεττάκης: Ανύπαρκτη η αλληλεγγύη στην ευρωζώνη

Η λέξη αλληλεγγύη εμφανίζεται συχνά σε δηλώσεις ηγετών της ευρωζώνης, με πρωτοστατούντες εκείνους της Γερμανίας, σε ό,τι αφορά τη στάση τους απέναντι στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας.

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση της καγκελαρίου της χώρας αυτής μία μέρα πριν από τη συμφωνία της 20.2.15:

«Οταν μια χώρα αντιμετωπίζει δυσκολία είμαστε αλληλέγγυοι. Αλλά εξακολουθεί να ισχύει ότι η αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος».

Παρόμοιες είναι οι παλαιότερες και πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας, ο οποίος δηλώνει συνεχώς ότι η αλληλεγγύη «δεν είναι μιας κατεύθυνσης».

Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα βρέθηκε το 2009 σε πολύ δυσχερή θέση με ένα δυσθεώρητο σε ύψος και μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος, το οποίο επισώρευσε στη χώρα η άφρων ελλειμματική δημοσιονομική πολιτική όλων των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., χωρίς, όμως, να είναι αμέτοχες οι κυβερνήσεις και οι τράπεζες των κρατών-μελών της Ε.Ε., οι οποίες χορηγούσαν τα δάνεια αυτά ενώ γνώριζαν -αλλά έκαναν τα στραβά μάτια- ότι τα δάνειά τους δεν αξιοποιούνταν για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας.

Το 2009, εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, σημειώθηκε μεγάλη ύφεση και στην ελληνική οικονομία, γεγονός το οποίο επιδείνωσε τη μη διαχειρισιμότητα του δημόσιου χρέους. Η «αλληλεγγύη» την οποία επέδειξαν μέχρι σήμερα στη χώρα μας τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και το ΔΝΤ δεν είναι τίποτε άλλο παρά τοκοφόρα δάνεια, ανεξάρτητα από το υψηλό ή χαμηλό επιτόκιο με το οποίο δίνονταν και εξακολουθούν να δίνονται. Το διαβόητο PSI 2012 έγινε σε ελληνικά ομόλογα που διακρατούσε ο ιδιωτικός τομέας, στον οποίο περιλαμβάνονταν και τα ασφαλιστικά μας ταμεία, τα οποία, ουσιαστικά, χρεοκόπησαν, και οι μεγάλες τράπεζες της χώρας, οι οποίες κρατικοποιήθηκαν, αφού «διασώθηκαν» με νέο δανεισμό του κράτους.

Παρ’ όλα αυτά, όμως, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, όπως ανακοίνωσε η Eurostat στις 21.4.15, ανήλθε το 2014 στα 317 δισ. ευρώ, είναι δηλαδή υψηλότερο από τα 301 δισ. ευρώ στα οποία βρισκόταν το 2009 και ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 177% έναντι 126% το 2009 ενώ, ταυτόχρονα, εξαιτίας των μέτρων των Μνημονίων, το ΑΕΠ της χώρας υπέστη καθίζηση, ένα σημαντικό μέρος του παραγωγικού ιστού της έχει καταστραφεί, το 36% των κατοίκων της βρίσκεται στο όριο της φτώχειας και πάνω από τους μισούς από αυτούς στερούνται βασικά αγαθά.

Τώρα, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό του υψηλότερου αυτού δημόσιου χρέους της χώρας μας είναι στα χέρια των κρατών, του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που επιμένουν στην πλήρη εξόφλησή τους (δηλαδή την καταβολή των χρεολυσίων και των τόκων), απαιτώντας την εφαρμογή της ίδιας αδιέξοδης πολιτικής την οποία είχαν εφαρμόσει οι κυβερνήσεις της 5ετίας 2010-2014.

Είναι σαφές ότι όλα τα παραπάνω ούτε αλληλεγγύη συνιστούν ούτε και κανενός είδους βοήθεια. Πρόκειται για στυγνή εκμετάλλευση μιας οικονομικά αδύναμης χώρας, μια εκμετάλλευση που δεν περιορίζεται μόνο στην απαίτηση της εξόφλησης των τοκοφόρων δανείων αλλά και στην εφαρμογή της πολιτικής που προαναφέρθηκε, στην οποία περιλαμβάνεται το ξεπούλημα κερδοφόρων δημόσιων επιχειρήσεων και «φιλέτων» ελληνικής γης σε επιχειρήσεις των κρατών των δανειστών μας.

Αν οι ηγέτες της Γερμανίας ήθελαν να είναι πραγματικά αλληλέγγυοι προς την Ελλάδα, θα έπρεπε, εφαρμόζοντας τον ορισμό τους ότι η αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος, να συναινέσουν στο «κούρεμα» ενός μεγάλου μέρους του δημόσιου χρέους της, όπως έκαναν το 1953 για τη χώρα τους οι νικητές του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (ανάμεσα σ’ αυτούς και η χώρα μας), «κουρεύοντας» το μεγαλύτερο μέρος του. Πολύ, περισσότερο, μάλιστα όταν τη μερίδα του λέοντος από τα οφέλη λειτουργίας της ευρωζώνης την έχει καρπωθεί η Γερμανία. Δυστυχώς, αυτή, την πραγματική αλληλεγγύη, την αποκλείουν κατηγορηματικά, και συνεχίζουν να κάνουν λόγο για «αλληλεγγύη» και για «βοήθεια» που, δυστυχώς, είναι ανύπαρκτες.

Αυτή, όμως, η έλλειψη αλληλεγγύης έχει ενσωματωθεί στη συνθήκη του Μάαστριχτ και τον τρόπο που συγκροτήθηκε η ευρωζώνη. Μια ένωση κρατών που είναι μόνο νομισματική, με ένα νόμισμα, το ευρώ, αντίγραφο του γερμανικού μάρκου. Μια ένωση χωρίς μια Ομοσπονδιακή Τράπεζα στην οποία να μπορούν να προσφύγουν τα κράτη σε περίπτωση ανάγκης. Μια ένωση, στην οποία δεν υπάρχει ένας πραγματικά ομοσπονδιακός προϋπολογισμός ανάλογος με εκείνο της Γερμανίας, στον οποίο τα κρατίδια που συναποτελούν την Ομοσπονδιακή Γερμανία συνεισφέρουν ανάλογα με το εισόδημα και τον πλούτο τους και ο οποίος λειτουργεί αναδιανεμητικά από τα πλουσιότερα στα φτωχότερα, όπως ακριβώς κάνει ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός των ΗΠΑ στις Πολιτείες που απαρτίζουν το κράτος αυτό.

Στην ευρωζώνη θα υπήρχε πραγματική αλληλεγγύη αν η δομή της ήταν ομοσπονδιακή, εξέλιξη που αποκλείουν η Γερμανία και άλλα πλούσια βόρεια κράτη-μέλη της, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση των ανισοτήτων ανάμεσα στα μέλη της, με κίνδυνο, σε κάποια στιγμή στο μέλλον, αν δεν αλλάξει η δομή αυτή, το όλο οικοδόμημα που λέγεται ευρωζώνη να καταρρεύσει.

*πρώην: αντιπροέδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ